ادب عربی

تصویرگونگی که پیوند انگیختۀ دال و مدلول را نشان میدهد، به‌عنوان عاملی برونزبانی، ساختار زبان را متأثر از ادراک حسی انسان از جهان خارج میداند. این اصل نشانهشناختی، از مهمترین ارکان زیباییشناسی ... بیشتر

دگردیسی نماد در اشعار سیاسی نزار قبانی

مجتبی بهروزی؛ علی اصغر حبیبی؛ علی اکبر احمدی چناری

دوره 10، شماره 2 ، دی 1397، ، صفحه 101-121

https://doi.org/10.22059/jalit.2019.240456.611772

چکیده

شرایط پیچیدة سیاسی و اجتماعی دوران معاصر و فزایندگی و ریشه‌داری تناقضهای جامعه در برخی کشورهای عربی، در کنار انگیزه‌های هنری باعث می‌شود تا شاعر برای بیان اندیشه‌های درونی، اصالت‌بخشی به اثر خود ... بیشتر شرایط پیچیدة سیاسی و اجتماعی دوران معاصر و فزایندگی و ریشه‌داری تناقضهای جامعه در برخی کشورهای عربی، در کنار انگیزه‌های هنری باعث می‌شود تا شاعر برای بیان اندیشه‌های درونی، اصالت‌بخشی به اثر خود و خلق ابهام ادبی به فراخوانی گنجینه‌های نمادین سنّتی روی آورد؛ از طرف دیگر فراخوانی بیش‌ازحد برخی نمادهای میراثی و استفاده از دلالت‌های مشابه در شعر معاصر باعث شده تا پاره‌ای اوقات دلالت‌های نمادین چنان بر خواننده ملموس گردد که شعر لحن خطابی و گزارشی به خود گیرد؛ از همین روی بهره‌گیری از شگرد دگردیسی نماد ازجمله شیوه‌های تازگی و حیات‌بخشی به عناصر واژگانی و دلالت نمادها به شمار می‌آید که شاعر توانا و آگاه با بهره‌گیری از آن به معکوس‌نمایی و منفی‌سازی دلالت‌های شناخته‌شده روی آورده و آن‌ها را به‌گونه‌ای تغییر میدهد که نماد از دلالت‌های جدید و مغایر باحالت اوّلیه برخوردار می‌شود. نزار قبانی ازجمله شاعرانی است که گاه جهت ابهام‌آفرینی هنری و خلق تصاویر پویا و پاره‌ای برای نشان دادن تناقض‌های جامعة عربی معاصر با گذشتهی آنان، به فراخوانی گنجینه‌های نمادین کهن و برخی عناصر طبیعی روی می‌آورد و با وارونه‌سازی و منفی‌انگاری دلالت‌ها، نمادهای سنّتی را خلقی دوباره می‌نهد. بر همین اساس دگردیسی نماد به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین دستمایه‌های شعر سیاسی قبانی محسوب می‌گردد. جستار حاضر تلاش می‌نماید دامنة گونه‌های دگردیسی نماد در اشعار سیاسی شاعر را مورد ارزیابی قرار دهد و دلالت‌های پوشیدة قصاید وی را آشکار گرداند. نتایج پژوهش نشان از آن دارد که دگردیسی در دلالت‌های نمادین چهره‌ها و عناصر طبیعی مرتبط با مفاهیم قهرمانی و شجاعت در شعر قبانی از جایگاه ویژه‌ای به نسبت دیگر نمونه‌ها برخوردار است.

أسلوبیة الموسیقی فی أشعار نزار قبانی مجموعتا «الرسم بالکلمات» و «هکذا أکتب تاریخ النساء» نموذجاً

صلاح الدین عبدی؛ جواد محمدزاده

دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1396، ، صفحه 211-230

https://doi.org/10.22059/jalit.2017.133134.611334

چکیده

الموسیقی عنصر أساسی من عناصر الشعر، ومن أبرز التقنیات التی یستخدمها الشعراء فی بناء قصائدهم، من هنا، تناول هذا البحث هذا العنصر بالمنهج الوصفی – التحلیلی فی قصائد نزار قبانی، لاسیما مجموعتی "الرسم ... بیشتر الموسیقی عنصر أساسی من عناصر الشعر، ومن أبرز التقنیات التی یستخدمها الشعراء فی بناء قصائدهم، من هنا، تناول هذا البحث هذا العنصر بالمنهج الوصفی – التحلیلی فی قصائد نزار قبانی، لاسیما مجموعتی "الرسم بالکلمات وهکذا أکتب تاریخ النساء"؛ مما عالجنا الظواهر الإیقاعیة علی المحورین: المحور الأول ما یسمّی بالموسیقی الخارجیة، حیث قمنا بتحلیل الأوزان والقوافی، وتبیّن لنا أنّ الشاعر استثمر إیقاع بحر "الکامل" وحلاوته ونظم فیه کثیراً من تجاربه الفنّیة؛ لأنّه من أکثر بحور الشعر غنائیة، ولیناً وانسیابیة، واتضح أیضاً أنّ القوافی المطلقة- مردوفة موصولة بلین – هی غالبة علی القوافی المقیّدة فهی تمیزت بأصوات (ألف، والواو والیاء) المهموسة التی هی أکثر الأصوات مناسبة لغرض الوصف والتغنّی به. أمّا بالنسبة إلی المحور الثانی الموسوم بالموسیقی الداخلیة فقمنا بدراسة القضایا الإیقاعیة التی قد أکثر الشاعر فی استخدامها کالتدویر والتکرار والانزیاح، مما تدلّ النتائج علی أنّ التدویر لم یستخدم إلا لغرض الوحدة العضویة ووحدة الجوّ النفسی، کما أنّه لجأ إلی تقنیّة التکرار لیعزِّز البنیة الإیقاعیة لنصوصه الشعرّیة أمّا الغرض الرئیس للموسیقی الفکریة المتمثلة بالانزیاح، فهو یکمن فی تحقیق حالة من الابداع.

ریشخند سیاسی در سرودۀ «هوامش علی دفترالنکسة» نِزار قبانی

سید رضا میر احمدی؛ علی نجفی ایوکی؛ سپیده آقاجانپور

دوره 8، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 283-304

https://doi.org/10.22059/jalit.2016.60185

چکیده

نزار قبانی، شاعر معاصر سوریه (1923- 1998م) در عرصۀ شعر و شاعری به «شاعرِ زن» مشهور است و بیشتر از همین نظرگاه مورد نقد قرار گرفته است. پذیرش این مسأله به ‌این معنا نیست که وی نسبت به تحولات و جریان‌های ... بیشتر نزار قبانی، شاعر معاصر سوریه (1923- 1998م) در عرصۀ شعر و شاعری به «شاعرِ زن» مشهور است و بیشتر از همین نظرگاه مورد نقد قرار گرفته است. پذیرش این مسأله به ‌این معنا نیست که وی نسبت به تحولات و جریان‌های سیاسی کشور خویش و جهان عرب و مسائل سیاسی و اجتماعی بی تفاوت و بی دغدغه‌ بوده است. نگاه موشکافانه به دفترهای شعری شاعر، نشان میدهد که او با عاطفه‌ و نگاهی ژرف در برابر واپسگرایی و بی‌لیاقتی حاکمان عربی، جهت‌گیری تندی داشته است و با زبانی تلخ و ریشخند گونه، سیاست ناکارآمد و شیوة زمامداری حاکمان پوشالی عرب و فرسودگی فرهنگ عربی و کوچک‌ انگاری مردم را به چالش کشیده است. «ریشخند» یکی از شگردهای بیانی است که قبانی برای ترسیم مفاهیم ذهنی خود به کار میبندد. این صنعت در سرودة سیاسی معروفِ «هوامش علی دفتر النکسة» بیشترین جلوه را دارد. این پژوهش می‌کوشد با شیوۀ توصیفی - تحلیلی به نقش این شگرد در القای معانی سرودة مذکور بپردازد. نتیجه آنکه بهره‌گیری از این شگرد در برجستگی زبان شاعر و مخاطب وی برای دریافت مفاهیم مورد نظر، تأثیری ژرف گذاشته است. همچنین هماهنگی تلخی زبان شاعر با تلخی شکست اعراب در جنگ سال 1967، نوعی هماهنگی و تناسب در مضمون و واژگان و ترکیبات شعری ایجاد کرده که مورد توجه مخاطبان خاص، از جمله منتقدان ادبی شده است.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

کلیدواژه‌ها = %D9%86%D8%B2%D8%A7%D8%B1 %D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C

پیوستار نمادپردازی آوایی در اشعار نزار قبانی؛ بر پایۀ نظریۀ هینتون

چکیده

دگردیسی نماد در اشعار سیاسی نزار قبانی

چکیده

أسلوبیة الموسیقی فی أشعار نزار قبانی مجموعتا «الرسم بالکلمات» و «هکذا أکتب تاریخ النساء» نموذجاً

چکیده

ریشخند سیاسی در سرودۀ «هوامش علی دفترالنکسة» نِزار قبانی

چکیده