ادب عربی

بررسی طرحواره های تصویری در اشعار اجتماعی کمال ناصر با تکیه بر نظریه زبان شناختی جانسون

سیده سکینه حسینی؛ رقیه رستم‌پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 بهمن 1403

https://doi.org/10.22059/jalit.2025.386304.612897

چکیده

یکی از مفاهیم اساسی زبان شناسی شناختی، مفهوم طرحواره‌های تصویری است. نظریه ی طرحواره ها نشان می دهد که بسیاری از مفاهیم پیچیده تر انسانی با الگوهای ساده تجربی تبیین می شوند. تحلیل طرحواره های تصویری ... بیشتر یکی از مفاهیم اساسی زبان شناسی شناختی، مفهوم طرحواره‌های تصویری است. نظریه ی طرحواره ها نشان می دهد که بسیاری از مفاهیم پیچیده تر انسانی با الگوهای ساده تجربی تبیین می شوند. تحلیل طرحواره های تصویری به عنوان یک ابزار نقدی کمک می کند تا ارتباط معنادارتری با جهان خارج داشته باشیم. پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی مفاهیم سه گروه طرح‌واره‌های تصویری مانند طرحواره حجمی، قدرتی و حرکتی در اشعار کمال ناصر با رویکرد زبان‌شناختی جانسون بپردازد و خطوط جهان بینی شاعر را با کمک این طرحواره ها تبیین سازد. یکی از مختصات شعری کمال، موقوف ماندن در مضامین اجتماعی است به همین دلیل توانست بیان‌گر وضعیت جامعه ی خویش باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد که طرحواره حجمی بر مفاهیمی چون اندوه مشترک و جمعی دلالت دارد و طرحواره قدرتی بر دشمن اشغالگر، استعمار، تشکیل دولت یهود و ایستادگی اشاره دارد و طرحواره حرکتی نیز حاوی مفاهیم بازگشت و حرکت فلسطینیان به وطن، پیش روی مرگ به سوی آنان و گذر سریع زمان است و از بین این نوع طرحواره ها، طرحواره قدرتی از نوع مانع حضور پررنگ تری دارد. جهان بینی شاعر نیز ترکیبی از مبارزه برای حقوق انسانی و اجتماعی، ایمان به توانایی مجاهدان، ظلم ناپذیری و عشق به جامعه است.

مشاهده مقاله

بررسی نشانه‌شناختی شخصیت مصری در کتاب "اسلام بلا ضفاف" بر مبنای رویکرد اکو

معصومه شبستری؛ سعید بهمن آبادی؛ فاطمه اعرجی؛ عزت ملا ابراهیمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 بهمن 1403

https://doi.org/10.22059/jalit.2025.385114.612891

چکیده

نظریه نشانه‌شناختی "امبرتو اکو"، نظام‌های نشانه‌ای یک متن را در بافت تاریخی، اجتماعی و فرهنگی تولید آن‌ها بررسی می‌کند و بر این اساس، فرآیند تاویل هر اثر را از رهگذر دیالکتیک متن و خواننده بنا ... بیشتر نظریه نشانه‌شناختی "امبرتو اکو"، نظام‌های نشانه‌ای یک متن را در بافت تاریخی، اجتماعی و فرهنگی تولید آن‌ها بررسی می‌کند و بر این اساس، فرآیند تاویل هر اثر را از رهگذر دیالکتیک متن و خواننده بنا می‌نهد. آثاری چون "اسلام بلا ضفاف" نگاشته یوسف ادریس، نویسنده پرآوازه مصری، به‌مثابه اثری واقع‌گرا که در آن مشکلات مصر و جهان اسلام پردازش و وضعیت کشورهای عربی در کنار سیاست‌های سلطه‌جویانه غرب ارائه می‌شود، بستری مناسب برای کاربست این نظریه در راستای کشف زوایای پنهان اثر و ارائه خوانشی نو از آن است. در نگاه اکو، خوانش تفسیری هر نشانه اساسا موضوعی فرهنگ‌شناختی و حساس به امر اجتماعی‌ است و فرآیند تاویل آن باید در بافت تاریخی، اجتماعی و فرهنگی اثر و از رهگذر دیالکتیک متن و خواننده فراهم شود. آثاری چون "اسلام بلا ضفاف" نگاشته یوسف ادریس، به‌عنوان اثری واقع‌گرا که به مشکلات مصر و جهان اسلام می‌پردازد بستر مناسبی برای پیگیری و کشف نشانه‌ها برمبنای این رویکرد است، برهمین اساس، پژوهش حاضر با روشی توصیفی-تحلیلی با تکیه بر رویکرد نشانه‌شناختی اکو به بررسی شخصیت مصری در نمونه مورد پژوهش پرداخته و به این نتیجه می‌رسد: سه موضوع آلودگی نظام‌های ارزشی، زن و آزادی‌های مشروع او و تمدن کهن و فرهنگ غنی مصر، بن‌مایه‌های اصلی پرداخت شخصیت مصری در کتابند، طعنه به اسلام‌گرایان مرتجع دست‌مایه نویسنده برای پرداخت ابعاد شخصیت مصری ا‌ست و پرداخت مضامین مشترکی هم‌چون تغییر نظام‌های ارزشی در آثار اندیشمندان مصری، بیان‌گر تاثیر داده‌های فرهنگی بر فرایند تولید و انتقال نشانه‌های مشابه در ادبیات است.

مشاهده مقاله

پداگوژی الگوواره های پایداری در نمایشنامه کودک "لن تقوم حرب البسوس" اثر جمیل حمداوی

سحر دهقانی؛ حسین شمس آبادی؛ عباس گنجعلی؛ سید مهدی نوری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 بهمن 1403

https://doi.org/10.22059/jalit.2025.379481.612853

چکیده

اصطلاح پداگوژی، اصطلاحی در حوزۀ آموزش است و به شیوه تعلیم‌وتربیت اشاره دارد. آموزش به کودکان به دو روش مستقیم و غیرمستقیم (بازی) صورت می‌گیرد. از بازی و نمایش برای یادگیری مفاهیم پیچیده استفاده می‌شود ... بیشتر اصطلاح پداگوژی، اصطلاحی در حوزۀ آموزش است و به شیوه تعلیم‌وتربیت اشاره دارد. آموزش به کودکان به دو روش مستقیم و غیرمستقیم (بازی) صورت می‌گیرد. از بازی و نمایش برای یادگیری مفاهیم پیچیده استفاده می‌شود تا کودک آنها را به بهترین شکل بیاموزد. یکی از این مفاهیم، ادبیات پایداری است که در عصر حاضر مورد توجه نویسندگان بسیاری قرار گرفته است. برای آموزش این مفهوم بایست به‌گونه‌ای عمل کرد که بیشترین تأثیر را در کودکان داشته باشد و چه‌بسا بهترین روش آموزش این مفهوم دشوار، بازی و نمایش است. در این جستار، نویسندگان با روشی توصیفی - تحلیلی، نمایشنامه «لن تقوم حرب البسوس» اثر جمیل حمداوی، ادیب مراکشی را از منظر پداگوژی ادبیات پایداری مورد واکاوی قرار داده و به دنبال پاسخ این پرسش‌اند که پداگوژی مفهوم پایداری با چه الگوواره‌هایی در متن نشان داده شده است؟ نتایج این بررسی‌ها حاکی از آن است که نویسنده با بهره‌گیری از الگوواره‌های متن، موفق به آموزش مفهوم پایداری به کودکان شده است. او از طریق داستان هابیل و قابیل، سعی کرده به کودکان آموزش دهد که جنگ تأثیرات منفی و ویران‌گری دارد و صلح و اتحاد بهترین راه برای مقاومت و پایداری است. ازاین‌رو، می‌توان حمداوی را به عنوان یک پداگوگ موفق در حوزه ادبیات پایداری دانست که با استفاده از نمایشنامه، اصول پایداری را به مخاطبان کوچک خود آموزش داده و آن‌ها را به راهکارهای سازنده‌ای راهنمایی می‌کند.

مشاهده مقاله

خوانش کهن‌الگویی حکایت «غانم بن ایّوب و قوّت‌القلب» از هزار و یک شب

هومن ناظمیان؛ پیوند سفری؛ احمد خیری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 فروردین 1404

https://doi.org/10.22059/jalit.2025.389262.612922

چکیده

نظریه کهن‌الگوهای یونگ با گذار از روانشناسی، پا به عرصه ادبیات و اسطوره‌ها نهاد. بر اساس این نظریه، انسان‌ها علاوه بر ناخودآگاه فردی، از یک سطح ناخودآگاه جمعی برخوردارند که شامل الگوهای جامع و جهان‌شمولی ... بیشتر نظریه کهن‌الگوهای یونگ با گذار از روانشناسی، پا به عرصه ادبیات و اسطوره‌ها نهاد. بر اساس این نظریه، انسان‌ها علاوه بر ناخودآگاه فردی، از یک سطح ناخودآگاه جمعی برخوردارند که شامل الگوهای جامع و جهان‌شمولی است که از ازل در ذهن انسان‌ها باقی‌مانده و ادبیات اسطوره‌ای، به‌عنوان زمینه‌ای برای ظهور و تجلی این ناخودآگاه جمعی، مورد بررسی و تجزیه‌وتحلیل قرار می‌گیرد. در این پژوهش، مجموعه هزار و یک شب ، به‌عنوان یک میراث ادبی غنی و جاویدان، با رویکرد توصیفی تحلیلی، برای خوانش کهن‌الگویی یونگ مبنای کار قرار گرفته تا با بررسی ارتباط بین ناخودآگاه جمعی، کهن‌الگو و ادبیات نشان دهد، کاربست کهن‌الگوها در حکایت «غانم‌بن‌ایّوب و قوّت‌القلب» از مجموعه حکایات هزار و یک شب، بستری برای تعمیق هر چه بیشتر داستان و تجلی ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگوها در قالب ادبیات است. وجود این عناصر کهن‌الگویی که قدمتی به تاریخ بشر دارند از جمله عوامل ماندگاری این قبیل آثار است؛ تعامل این کهن‌الگوها در طول روایت، فرایندی شامل بحران، تحول و تکامل را به تصویر می‌کشد. لذا ادبیات و داستان کمک می‌کند مخاطب از طریق هم‌زاد پنداری این مسیر، تکامل را در ناخودآگاه خود تجربه کند. ادبیات با استعانت از کهن‌‌الگوها و اساطیر، پلی میان ناخودآگاه جمعی بشر و تجربه‌های فردی انسان برقرار می‌سازد تا به درکی عمیق‌تر از خودشناسی و تکامل دست یابد.

مشاهده مقاله

فضاء الزمن الشعری فی شعر فاضل إبراهیم الحمدانی على أساس نظریة جیرار جینیت

صکر احمد خلف؛ حسن سرباز؛ هادی رضوان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 فروردین 1404

https://doi.org/10.22059/jalit.2025.389017.612914

چکیده

إن "الفضاء الشعری"، أی العالم الذی یبنیه الشاعر، یتکون من عناصر متعددة ومتشابکة، یحتل فیها الزمن مکانة مرموقة، إذ یتجسد فیه الماضی والحاضر والمستقبل فی تداخل فرید وله بُعد فنی یمکّن الشاعر من استکشاف ... بیشتر إن "الفضاء الشعری"، أی العالم الذی یبنیه الشاعر، یتکون من عناصر متعددة ومتشابکة، یحتل فیها الزمن مکانة مرموقة، إذ یتجسد فیه الماضی والحاضر والمستقبل فی تداخل فرید وله بُعد فنی یمکّن الشاعر من استکشاف أعماق النفس البشریة، والتعبیر عن رؤاه. عندما یبدأ الشاعر بصیاغة قصیدته، فإنه یرسم لوحة زمنیة خاصة به، مستحضرًا ذکریات الماضی، أو معایشًا لحظة الحاضر بتفاصیلها الحسیة والوجدانیة، أو متطلعًا إلى المستقبل بتوجس أو أمل. هذه الأبعاد الزمنیة المتعددة، بتفاعلها وتداخلها، تمنح الشعر عمقًا وغنىً، وتتیح للقارئ أن یعیش تجربة شعریة متکاملة الأبعاد. ویهدف هذا البحث مستفیدا من المنهج الوصفی - التحلیلی إلى دراسة فضاء الزمن الشعری فی شعر فاضل ابراهیم الحمدانی علی أساس نظریة جیرار جینیت السردیة. وتشیر نتائج البحث إلى أن البنیة الزمنیة فی شعر الحمدانی تتمیز بطابعها الخطی (التتابعی) والتفاعلی (غیر الخطی)، حیث یتقاطع الزمن الخارجی، المرتبط بالوقائع الملموسة والأحداث التاریخیة، مع الزمن الداخلی، المرتبط بالوعی الذاتی للشاعر وانفعالاته وتأملاته. لتحقیق هذه البنیة الزمنیة المرکبة، یوظف الحمدانی بمهارة مجموعة من التقنیات السردیة. یستخدم تقنیة الاسترجاع لتوثیق التجارب الإنسانیة، واستحضار أحداث الماضی، وإبراز تأثیرها فی الحاضر. کما یستخدم تقنیة الاستباق للتعبیر عن مکنونات ذاته، والتلمیح إلى ما قد یحمله المستقبل من آمال أو مخاوف. بالإضافة إلى ذلک، یوظف الحمدانی الوقفات الوصفیة والحوار لإبطاء وتیرة السرد، ولتسلیط الضوء على التفاصیل الدقیقة، وإبراز الصراعات النفسیة والعاطفیة. ومن ناحیة أخرى، یستخدم تقنیتی الحذف والتلخیص لتسریع وتیرة السرد، وتکثیف فترات زمنیة طویلة، مما یساعد فی تقدیم أفکار مرکزة ومؤثرة فی حیز لغوی محدود. تتجلى هذه التقنیات الزمنیة بوضوح فی شعر الحمدانی من خلال استعادته لذکریاته مع الحبیبة، والأحداث التی شاهدها فی وطنه إبان فترة الاحتلال الأمریکی للعراق، مبرزًا العلاقة العضویة بین الزمن والشعور بالانتماء والهویة.

مشاهده مقاله

نقد جامعه‌شناختی رمان «جمهوریةٌ کأنَّ» اثر علاء الاسوانی بر اساس نظریۀ ساختارگرایی تکوینی گلدمن

سهیلا رستمی؛ محمد نبی احمدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jalit.2025.387672.612907

چکیده

نقد جامعه‌شناختی رمان، از شیوه‌های نقد ادبی است که به تاثیر متقابل متون ادبی و جامعه می‌پردازد. نقد ساختارگرایی تکوینی گلدمن یکی از گونه‌های نقد جامعه‌شناختی است که در آن به بررسی ارتباط میان ساختار ... بیشتر نقد جامعه‌شناختی رمان، از شیوه‌های نقد ادبی است که به تاثیر متقابل متون ادبی و جامعه می‌پردازد. نقد ساختارگرایی تکوینی گلدمن یکی از گونه‌های نقد جامعه‌شناختی است که در آن به بررسی ارتباط میان ساختار ادبی و ساختار جامعه می‌پردازد .گلدمن با تکیه بر مباحث این نظریه مانند کلیت ، جهان‌نگری، آگاهی ممکن و شیء‌وارگی جامعۀ خلق شده در اثر را کشف می‌کند و تشابه آن را با جامعۀ واقعی بررسی می‌کند. رمان «جمهوریةٌ کأنَّ » یکی از رمان‌های علاء اسوانی نویسندۀ مصری است که بازتابی از جامعه و وقایع انقلاب 2011م. مصر است. این پژوهش، رمان «جمهوریةٌ کأنَّ» را به شیوۀ توصیفی - تحلیلی و برطبق نظریۀ ساختارگرایی تکوینی گلدمن بررسی کرده است و با تحلیل رمان در دو بخش دریافت و تشریح، بررسی شخصیت‌ها، ساختارهای معنادار، آگاهی آنان و بسترهای سیاسی و اجتماعی در این دو بخش، درصدد پاسخگویی سؤالات پیش رو است که آیا می‌توان گفت: نگارش این رمان دارای مبانی نظریه ساختار گرایی تکوینی گلدمن است؟ آیا نگارش آن متأثر از اوضاع جامعه است؟ ساختارهای معنادار چگونه در بستر جامعه نمود پیدا کرده‌اند؟. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از توانایی اسوانی، در به تصویر کشیدن اوضاع و شرایط جامعۀ مصرو موانع تغییر آن به سوی بهتر شدن، آگاهی بخشی اجتماعی و فردی از شرایط، زمان و مکان به خواننده در قالب ساختارهای معنادار و شخصیت‌ها است.

مشاهده مقاله

بررسی ساختاری- محتوایی صنعت تشخیص در رمان کارناوال شهر با تکیه بر دلالت‌های مکانی

عزت ملاابراهیمی؛ زهره نورائی نیا

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jalit.2025.393759.612951

چکیده

صنعت تشخیص یا انسان‌وارگی و جان‌بخشی، سازه‌ای ادبی است که کاربرد آن می‌تواند درجاتی از قدرت و کنشگری را به اشیاء و موضوعات غیرانسانی واگذار کند و موجب برجستگی دلالت‌مند آن‌ها در تصویر کلی اثر ادبی ... بیشتر صنعت تشخیص یا انسان‌وارگی و جان‌بخشی، سازه‌ای ادبی است که کاربرد آن می‌تواند درجاتی از قدرت و کنشگری را به اشیاء و موضوعات غیرانسانی واگذار کند و موجب برجستگی دلالت‌مند آن‌ها در تصویر کلی اثر ادبی گردد. این تکنیک ادبی، از عناصر مهم تصویرسازی است و نقش قابل توجهی در به ظهور رساندن دلالت‌های پنهان متن دارد. در ساختار رمان کارناوال شهر، نوشته خانم نزهه رملاوی، نویسنده معاصر فلسطینی نیز صنعت تشخیص از سازه‌های موثر داستان به شمار می‌رود که به مدد آن، نویسنده به بیان مصائب سرزمین فلسطین چون موضوع آوارگان، اردوگاه‌ها، پدیده اشغال و وضعیت نابسامان بیت‌المقدس و دیگر مناطق اشغالی پرداخته است. از آنجا که مکان عنصری برجسته و چشمگیر در میان مولفه‌های این رمان است، پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی – تحلیلی تدوین شده، در پی تبیین رابطه‌ای اساسی میان هنر سازه‌های زبانی این اثر با مولفه مکان و نیز وضوح بخشیدن به جایگاه آن در دلالت کلی داستان برآمده است. از یافته‌های تحقیق استنباط می‌شود که نقطه ثقل حوادث و رویدادها بر پایه عنصر روایتی- تصویری مکان بنا گردیده که این موضوع به مدد صنعت تشخیص تحقق یافته است. از این رو صنعت تشخیص نقش موثری در تبیین دلالت‌های معنایی رمان دارد و از متغیرهای اصلی در خلق انسجام و پیوستگی اجزاء داستان به‌شمار می‌رود.

مشاهده مقاله

دراسة آلیة السجل النصی فی روایات سعد محمد رحیم (مقتل بائع الکتب وغسق الکراکی أنموذجاً)

کلثوم باقری؛ ناصر زارع؛ محمد جواد پور عابد؛ علی خضری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jalit.2025.390834.612929

چکیده

إنّ السجل النصی آلیة تفسح المجال لولوج عوالم النص، واستکشاف معانیه، ثم إنه ینظم عدداً من الوضعیات المتعلقة بالقارئ فی مواجهة النص الروائی من خلال فضاءاته. فالسجل النصی وطریقة ترتیبه تعتبر جزء من الاستراتیجیة ... بیشتر إنّ السجل النصی آلیة تفسح المجال لولوج عوالم النص، واستکشاف معانیه، ثم إنه ینظم عدداً من الوضعیات المتعلقة بالقارئ فی مواجهة النص الروائی من خلال فضاءاته. فالسجل النصی وطریقة ترتیبه تعتبر جزء من الاستراتیجیة النصیة، إذ لابد لقارئها من رصید لغوی وثقافی مختلف ومتنوع یتشکل من القراءة المختلفة للکتب، والإطلاع الواسع على المراجع التی لها علاقة بالنص. طرحت هذه الآلیة من قبل مفکر آلمانی فولفغانغ إیزر کآلیة واستراتیجیة التی تساعد القارئ على فهم النص الأدبی. یؤکد إیزر بأن لایوجد نص ینشأ من فراغ ولکل نص رصید وهو مجموعة الاتفاقات الضروریة لقیام علاقة تواصلیة بین کل من النص والقارئ. فالسجل النصی تنظیم وضعیات القارئ بالنسبة إلى النص وبالتالی بالنسبة إلى الفضاءات والأنساق المرجعیة المبثوثة داخله، فتسمح للقارئ بإعادة تشکیل الخلفیات المرجعیة وفق الحاضر؛ ومعنى هذا أن عملیة إنتاج النصوص لا تنطلق من عدم أو تتحرک من فراغ؛ وانما یعضدها إطار مرجعی من القیم والأعراف والمعاییر. قمنا فی هذا المقال على منهج الوصفی -التحلیلی بتحلیل ودراسة روایتین "مقتل بائع الکتب" و"غسق الکراکی" للکاتب العراقی سعد محمد رحیم الذی تمیز روایاته بمیزات خاصة وهذا ما جعلها فریدة من نوعها کونها أثراً أدبیاً وفنیاً. إن قراءتنا لهاتین الروایتین کشفت لنا أن سعد محمد رحیم فی روایاتها، قد سعى إلى توریط القارئ عبر السجل النصی، والاستراتیجیات النصیة، إذ یشترط فیه القارئ أن یُلِمَّ بالمعارف الخلفیة للنص الروائی حتى یتمکن من استیعاب دلالات النص والتفاعل معه. وقد عمد سعد محمد رحیم إلى توظیف عناصر السجل النصی من سیاقات اجتماعیة وتاریخیة وتراثیة وقرآنیة فی نص روایاته وهدفه من هذا هو تعبیر عن عشقه إلى وطنه وذکر أحداث النکبة التی مرت على العراق وشرح للقارئ معاناة التی اتحملتها الحرب على أبناء وطنه. لهذا استخدم سعد محمد رحیم بطلین لروایتیه (محمود مرزوق وکمال) رمزاّ عن نفسه ووطنه ومن خلال هذین البطلین قدّم للقارئ معلومات خاصة عن نفسه وموطنه العراق وتاریخها.

مشاهده مقاله

تکنیک های برهان ورزی در نامه سی و یکم نهج البلاغه بر اساس مؤلفه های نحو کارکردگرا

سید مهدی مسبوق؛ فرشته شاهین

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jalit.2025.390918.612934

چکیده

انسان از زبان برای ارتباط و انتقال اندیشه بهره می‌گیرد و اهداف و اغراض خود را در قالب آن ساختاربندی می-کند. پراگماتیک یا کاربردشناسی، کاربردهای ارتباطی زبان را در درجه نخست اهمیت قرار می‌دهد. یکی از ... بیشتر انسان از زبان برای ارتباط و انتقال اندیشه بهره می‌گیرد و اهداف و اغراض خود را در قالب آن ساختاربندی می-کند. پراگماتیک یا کاربردشناسی، کاربردهای ارتباطی زبان را در درجه نخست اهمیت قرار می‌دهد. یکی از کاربردهای زبان، متقاعد کردن مخاطب است که با تکیه بر تکنیک‌های برهان‌ورزی تحقق می‌یابد. این تکنیک‌ها، ساخت نحوی جمله‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در میان نظریه‌های نوین دستوری، نحو کارکردگرای سیمون دیک و به تبعیت از او احمد المتوکل، تحت تأثیر پراگماتیک، رویکرد کاربردی به ساختار جمله‌ها دارد و نقش و اهداف کاربردشناختی آن را مد نظر قرار می‌دهد. پژوهش حاضر که با روش توصیفی‌تحلیلی سامان یافته، به دنبال آن است که کیفیت کارکرد احتجاجی مؤلفه‌های نحو کارکردگرا را مورد بررسی قرار دهد و میزان برهم‌کنشی که این مؤلفه‌ها با تکنیک‌های برهان‌ورزی را مشخص کند که برای نیل به این هدف، نامۀ سی و یکم نهج‌البلاغه را به عنوان پیکره پژوهش انتخاب نموده است. برآیند پژوهش نشان داد که کانون پرسشی در این نامه با شگرد استفهام هم‌پوشانی دارد و راهبردی برای نهادینه کردن باور در ذهن مخاطب است. کانون تکمیلی در سخن امام (ع) با استشهاد کلامی متناسب است و سازوکاری برای گسترش افق معنایی مخاطب و ترغیب او به عمل است. زنجیره کانونی، مشابه پیوستار کاربردشناختی است که این تکنیک، مراتب برهانی را از دیدگاه امام (ع) درجه‌بندی می‌کند. همچنین کانون مقابله از رهگذر فرآیند کانونی سازی، زمینه برهان‌ورزی کلام و تثبیت استدلال را فراهم می‌نماید. افزوده‌های وجهی در کلام امام (ع) نیز با توجه به درجه تعهد ایشان نسبت به وقوع رخداد، در تقویت یا تضعیف گزارۀ استدلالی نقش دارند.

مشاهده مقاله

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 17 (1404)

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

بررسی طرحواره های تصویری در اشعار اجتماعی کمال ناصر با تکیه بر نظریه زبان شناختی جانسون

چکیده

بررسی نشانه‌شناختی شخصیت مصری در کتاب "اسلام بلا ضفاف" بر مبنای رویکرد اکو

چکیده

پداگوژی الگوواره های پایداری در نمایشنامه کودک "لن تقوم حرب البسوس" اثر جمیل حمداوی

چکیده

خوانش کهن‌الگویی حکایت «غانم بن ایّوب و قوّت‌القلب» از هزار و یک شب

چکیده

فضاء الزمن الشعری فی شعر فاضل إبراهیم الحمدانی على أساس نظریة جیرار جینیت

چکیده

نقد جامعه‌شناختی رمان «جمهوریةٌ کأنَّ» اثر علاء الاسوانی بر اساس نظریۀ ساختارگرایی تکوینی گلدمن

چکیده

بررسی ساختاری- محتوایی صنعت تشخیص در رمان کارناوال شهر با تکیه بر دلالت‌های مکانی

چکیده

دراسة آلیة السجل النصی فی روایات سعد محمد رحیم (مقتل بائع الکتب وغسق الکراکی أنموذجاً)

چکیده

تکنیک های برهان ورزی در نامه سی و یکم نهج البلاغه بر اساس مؤلفه های نحو کارکردگرا

چکیده