ادب عربی - مقالات آماده انتشار

مقاله پژوهشی

تحلیل «گفتمان داعش» در رمان «وشم الطائر» بر مبنای نظریۀ تحلیل گفتمانی لاکلا و موف

نرگس انصاری؛ لیلا صادقی نقدعلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jalit.2022.346172.612567

چکیده

حدود یک دهه از بازیگری دولت به ظاهر اسلامی عراق و شام موسوم به «داعش» در عراق می‌گذرد. این گروه با تشکیل دولت به دنبال بازسازی جامعه و ترویج گفتمان ویژۀ خود بوده است. هدف اصلی پژوهش‌ حاضر، شناسایی ... بیشتر حدود یک دهه از بازیگری دولت به ظاهر اسلامی عراق و شام موسوم به «داعش» در عراق می‌گذرد. این گروه با تشکیل دولت به دنبال بازسازی جامعه و ترویج گفتمان ویژۀ خود بوده است. هدف اصلی پژوهش‌ حاضر، شناسایی عناصر گفتمانی گروه داعش، مشخص ساختن دال مرکزی، دال شناور، دال خالی، برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی و تعیین مفصل‌بندی حاکم بر گفتمان آن در رمان «وشم الطائر» اثر «دنیا میخائیل» با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی و بر مبنای الگوی تحلیل گفتمانی لاکلا و موف است. این روش واجد قابلیت بسیاری در تبیین پدیده-های سیاسی- اجتماعی است. نتایج حاکی از آن است که مبنای سیاسی داعش که بر پذیرش «خود»(برجسته سازی) و نفی «دیگری» (حاشیه رانی مسیحیان، یهودیان و ایزدی‌های عراق) استوار است هر فرد، گروه یا سازمانی را که در راستای ایدئولوژی ایشان نباشد به حاشیه رانده و متهم به تمرد و عصیان میکند. سازمان داعش، سازمانی عقیدتی بنا شده بر اندیشه و اعتقادات تکفیری است که برای مواجهه با این سازمان در کنار جنگ رو در رو باید به مقابله با نظام اندیشگانی آنان پرداخت. به منظور تحقق یافتن دال مرکزی گفتمان داعش که برقراری «خلافت اسلامی» است دال‌های شناور (جهاد، تکفیر «دیگری»، شریعت، هجرت) به مفصل‌بندی آن کمک کرده تا دال خالی این گفتمان (برقراری عدالت، مساوات و کرامت و سلطه بر جهان) که وجه استعاری و اسطوره سازی آن نیز است تحقق یابد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

اشتغال النموذج العاملی فی روایة السندباد الأعمى للکاتبة بثینة العیسى على ضوء آراء جولیان غریماس البنیویة

خلیل حمداوی؛ محمد جواد پورعابد؛ ناصر زارع؛ رسول بلاوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jalit.2022.339070.612514

چکیده

یُعَدّ النموذج العاملی الغریماسی أحد المکوّنات الأساسیة لطروحات غریماس فیما یخص البنیة السطحیة للنص. یرتکز النموذج العاملی على ثلاثة نماذج من العوامل، هی: الذات/ الموضوع، المرسل/ المرسل إلیه، المساعد/ ... بیشتر یُعَدّ النموذج العاملی الغریماسی أحد المکوّنات الأساسیة لطروحات غریماس فیما یخص البنیة السطحیة للنص. یرتکز النموذج العاملی على ثلاثة نماذج من العوامل، هی: الذات/ الموضوع، المرسل/ المرسل إلیه، المساعد/ المعارض؛ وتصدر من هذه العوامل ثلاث علاقات. لقد استعمل جولیان غریماس نموذجه العاملی فی تحلیله لمفهوم العاملی وإبراز العلاقات التی تربط النص. بما أنّ الروایة تصنّف ضمن الأجناس الأدبیة التی تجسّد صورة الإنسان فی صراعه مع الحیاة وتُعَدّ فضاء تعبیریّاً، فیلجأ إلیه الکاتب لنقل أحاسیسه وأفکاره إلى المتلقی بالاعتماد على جملة من العناصر المنسجمة وتُعدّ الشخصیة کونها المحور الأساسی التی تدور حولها الروایة، من أهمّ هذه العناصر. ینطلق هذا البحث بدراسة النموذج العاملی فی روایة السندباد الأعمى للکاتبة بثینة العیسى معتمداً على النموذج العاملی لغریماس والمنهج الوصفی ـ التحلیلی فی إطار الدراسات النقدیة التی تجعل من الشخصیة بؤرة الاهتمام. سنحاول فی هذه الدراسة قراءة نص هذه الروایة بالاعتماد على النموذج العاملی، حیث سنتطرق للشخصیة ونحلل وظائفها داخل المتن السردی فی هذه الروایة وسنرکّز على الشخصیات الرئیسة وذلک من خلال الأسماء وعلاقتها بالشخصیات الأخرى. فقد توصلنا فی هذه الدراسة الى أنّ هذه الروایة تمر بعدّة مراحل تُسهم فی تجسیدها؛ إذ کانت عناصر التحریک والأهلیة والإنجاز والجزاء حاضرة من خلال سلوک شخصیات الروایة؛ کما أنّ الأدوار العاملیة فی هذه الروایة برزت بشکل ملحوظ وعلى هذا الأساس تمکّنا من استکمال الخطاطة السردیة للبرنامج السردی فی هذه الروایة.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل الخطاب النقدی لقصیدة «الرحیل إلی مدن العشق للبیاتی» علی ضوء نظریة فان لیوین

رجاء ابوعلی؛ شهرزاد امیرسلیمانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 اسفند 1401

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.350767.612607

چکیده

إنّ التحلیلَ النقدی للخطاب یُعنی بدراسة العلاقات الجدلیة بین اللغة والخطاب والمجتمع،والسلطة التی تُکرّسها تلک العلاقات علی صعید الممارسة الاجتماعیة وما تحدثه من تغیرات اجتماعیة.فإنّ التحلیل النقدی ... بیشتر إنّ التحلیلَ النقدی للخطاب یُعنی بدراسة العلاقات الجدلیة بین اللغة والخطاب والمجتمع،والسلطة التی تُکرّسها تلک العلاقات علی صعید الممارسة الاجتماعیة وما تحدثه من تغیرات اجتماعیة.فإنّ التحلیل النقدی للخطاب،یُبیّن العلاقة الموجودة بین النص وأیدیولوجیة المؤلف.یمهد تحلیل الخطاب النقدی الأرضیة لکی نستفید منه لمعالجة النصوص الأدبیة التی تعکس القضایا السیاسیة والاجتماعیة للمجتمعات عامة وللمجتمع العربی خاصة.إنّ البیاتی من أجل حیاته الملیئة بالاضطرابات السیاسیة والاجتماعیة اختارَ الشعرَ کسلاحٍ للتمرّد علی الأوضاع السائدة وتنویر الأفکار فی مجتمعه المتخلّف.إذن یرمی هذا البحثُ إلی تمثیل الفاعلین الاجتماعیین و تبیین المعانی والأیدیولوجیات المستورة خلف قصیدة «الرحیل إلی مدن العشق» وتحدید المکونات السیمیائیة والاجتماعیة فیها علی أساس نظریة فان لیوین بالاعتماد علی المنهج التحلیلی الوصفی.ویتمّ تمثیلُ الفاعلین الاجتماعیین فی هذه القصیدة بطریقتَی الحذف والاظهار.إنّ البیاتی قام بحذفِ الفاعلین الاجتماعیین الذین ظلموا الناسَ وسلبوا الحریة منهم لکنّ تمثیلَه الفاعلین الاجتماعیین الذین تمرّدوا علی الظلم والإنعزال والجمود کان بشکل التعیین أکثر فهذا یدلّ علی استخدامه طریقة الإظهار.حاول البیاتی للتأکید علی أیدیولوجیته،إلی اضفاء الشرعنة علی مفاهیم کالرفض والإباء والثورة والابتعاد عن حیاة الانعزال والتقوقع عبرَ استخدام منظومات التحویل الحکائی والتفویض والتسویغ والتقییم الأخلاقی.فتبرز کثیرا استراتجیة التفویض فی هذه القصیدة لاضفاء الشرعنة علی هذة المفاهیم المجردة.إن التسمیة إلی جانب الدلالة الضمنیة من أنواع الإظهار هی أکثر تمثلا فی هذا الخطاب للتعبیر عن أهمیة دور هذه الشخصیات فی توعیة الناس وإضفاء الشرعنة إلی خطابه المبنی علی الدعوة إلی التجدد وإیقاظ العقول الصدئة.کما أنّ الشاعر اتّجه إلی نزع الشرعنة عن مضامین کالجمود وعدم الحریة والرکاکة والقتل والنفی حسب ما یقول به فان لیوین. کلمات مفتاحیة:التحلیل النقدی للخطاب،الأیدیولوجی،فان لیوین،البیاتی،قصیدة«الرحیل إلی مدن العشق».

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

خوانش اکوفمنیستی اشعار سوزان علیوان وگلرخسار صفی‌آوا با تکیه بر نظریه ژانت هنشال

جعفر طهماسبی؛ مهین حاجی زاده؛ عبدالاحد غیبی؛ حمید ولی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 اسفند 1401

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.353574.612633

چکیده

اصطلاح نقد بوم‌گرا یا نقد اکولوژیک در سال 1978 میلادی توسط ویلیام روکرت(William Rueckert) منتقد امریکایی ابداع شد. این جریان نقدی و بینارشته‌ای، واکنش دیرهنگامی بود که ادبیات در مقابل بحران محیط زیست ازخود نشان ... بیشتر اصطلاح نقد بوم‌گرا یا نقد اکولوژیک در سال 1978 میلادی توسط ویلیام روکرت(William Rueckert) منتقد امریکایی ابداع شد. این جریان نقدی و بینارشته‌ای، واکنش دیرهنگامی بود که ادبیات در مقابل بحران محیط زیست ازخود نشان داد و به سرعت در محافل ادبی و اجتماعی مورد توجه قرار گرفت. بوم‌گرایی از شاخه‌ها و رویکردهای مختلفی تشکیل یافته که مهم‌ترین آنها «اکوفمنیسم» بود که تلفیقی از مفهوم اکولوژی و فمینیسم می-باشد و به بررسی طبیعت از نگاه فمنیستی نظر دارد، زیرا طبیعت را هم بنابر یک اصل اسطوره‌ای، ذاتی مونث تلقی می‌کند که مظهر قدرت‌های مولّد و محل رویش و زایش است و با توجه به اشتراکات سرشتی با زن، می‌بایست از حقوق آن دفاع کرد و در مقابل آسیب‌ها از آن محافظت نمود. پژوهش حاضر به روش تطبیقی و با تکیه بر محورهای ژانت هنشال (Jeanette Henshall)، (روابط زنان با طبیعت، ارتباط بین سلطه بر زن وطبیعت، نقش زنان در حل مشکلات اکولوژیکی و هم‌انگاری با طبیعت)، به بررسی اشعار گلرخسار صفی‌آوا و سوزان علیوان از دیدگاه نقد اکوفمنیستی می‌پردازد؛ چرا که هر دو شاعر، از طبیعت برای بیان دغدغه‌-های زنانه، تصویرسازی‌، همذات‌پنداری، مواضع اکولوژیکی و فمینیستی بهره برده‌اند. دستاورد پژوهش مبیّن آن است که نگاه صفی‌آرا و علیوان به طبیعت به مانند نگاهشان به زن ترحمانه است و هر دو را تحت سلطه دیگران می‌دانند و تنها راه فرار از بحران محیط زیست را برقراری مجدد رابطه اولیه زنان با محیط زیست و ترویج بازگشت به طبیعت می‌دانند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

روان‌شناسی گفتمانی خشونت زبانی در رمان زینه اثر نوال سعداوی

روح الله صیادی نژاد؛ معصومه بخشعلی زاده؛ محسن سیفی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 اسفند 1401

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.353880.612635

چکیده

روان‌شناسی گفتمانی، رویکرد تازه‌ای در تحلیل گفتمان است که راه‌های مختلفی را برای فهم پدیده‌های روان‌شناختی مانند شناخت، عاطفه، باورها، هویت، ادراکات و انگیزه‌ها فراهم ساخته است. در حقیقت این رویکرد ... بیشتر روان‌شناسی گفتمانی، رویکرد تازه‌ای در تحلیل گفتمان است که راه‌های مختلفی را برای فهم پدیده‌های روان‌شناختی مانند شناخت، عاطفه، باورها، هویت، ادراکات و انگیزه‌ها فراهم ساخته است. در حقیقت این رویکرد تازه رویداد‌های روان‌شناختی را از منظر و چشم‌انداز رویدادی اجتماعی و فرهنگی برآمده از زبان مورد بررسی قرار داده است و تحلیل گفتمان را به عنوان روش مطالعۀ زبان‌شناسانه انتخاب کرده است. خشونت زبانی از موضوعاتی است که در روان‌شناسی گفتمانی بدان پرداخته می‌شود. مقاله حاضر با هدف گفتمان‌کاوی مفهوم خشونت زبانی که شامل خشونت کلامی و خشونت غیرکلامی است در رمان «زینه» بر اساس رهیافت مالکین (۲۰۰۰) به نگارش درآمده است و با بهره‌گیری از روش تحلیل انتقادی گفتمان به بررسی سطوح واژگانی، دستوری و بلاغی در رمان مذکور پرداخته است. بر این اساس، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که «خشونت زبانی» گفتمان اصلی در این رمان است و در ارتباط تنگاتنگی با سطوح زبانی از جمله ضمایر، صفات، استفهام و استعاره است که در هنگام قوع آن، بار روانی اجتماعی خاصی می‌گیرند و به واسطه آن، شخصیت‌های محوری داستان، تبدیل به نوع تهاجمی می‌شوند که شخصیت‌های فرعی داستان را به صورت کاراکتری فرودست و قربانی قرار می‌دهند. در حقیقت، زبان قدرت، نیروی مستقلی دارد که چارچوب عمل و تفکر گوینده را در داستان معین می‌کند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

اللغةوعاطفة الحب فی سورة یوسف -علیه السلام-

سیده عفاف محمدی؛ جلال مرامی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 اسفند 1401

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.350482.612616

چکیده

الملخّص تعتبر اللغة ، إلى جانب جمیع إشارات ورموز هذه الکلمة ، حدثًا مهمًا فی أذهان مختلف الشعوب ، بغض النظر عن اختلاف عصورهم و اوطانهم وتخصصاتهم ، ویبحث الباحثون بشکل أعمق لمعرفة ما یکمن وراءها. إنها ... بیشتر الملخّص تعتبر اللغة ، إلى جانب جمیع إشارات ورموز هذه الکلمة ، حدثًا مهمًا فی أذهان مختلف الشعوب ، بغض النظر عن اختلاف عصورهم و اوطانهم وتخصصاتهم ، ویبحث الباحثون بشکل أعمق لمعرفة ما یکمن وراءها. إنها اللغة المنطوقة أو المکتوبة عن الدافع الذی أدى إلى نشأتها ، وبما أن الإنسان استخدمها فی الحوار والکتابة ، فإنه یعبر عن نفسه دون الآخرین ویسکت عنه. تحدث هذه العملیة ، اختیار الکلمات ، فی منطقة معینة من العقل البشری. یتضمن هذا العمل علمین بشریین: علم النفس واللغویات ، ای العلوم التی تدرس الفکر البشری ، والعلوم التی تدرس اللغة. أنسب ما یتکلم به الإنسان ، وقد تسهم جمیع جوانب اللغة المتعلقة بالتأثیر العاطفی للغة على الکلام ، بما فی ذلک النبر والإیقاع والتنغیم واختیار الکلمات واللواحق وترتیب الکلمات والموضع داخل الجمل والعبارات. یهدف هذا البحث من خلال المنهج التحلیلی ،الی الکشف عن الاوجه البلاغیه فی عاطفة الحب فی سورة یوسف -علیه السلام،بغیة اثراء الجانب التطبیقی فی البلاغه القرانیه ،وبیان أثر المنهج البلاغی فی کشف المعانی والاقناع بها. وقد اتضح من خلال البحث:1_ إن اللبنة الأولی فی إخراج البعد العاطفی هی الکلمة و التی یتم من خلالها استحضار المشهد إذ تبث فیه الحیاة و الحرکة، و قد تؤدی المشهد أکثر من کلمة فی حجم آیة، أو من عدة آیات فی حجم صورة، أو من عدة صور، و هی صور فنیة یتضافرفی إخراجها اللغة و الدلالة و الإیقاع ، تشترک کلها لتقدیم المشهد بأبهی حلّة و أقوی تأثیر.2-تنوع الدلالات البلاغیه،وتآزرها فی ابراز المعانی وخدمتها. 3-تًغیّرالنمط الاسلوبی حسب مقتضی کل خطاب ، سواء من ناحیة المتحدث،ام من ناحیة الحدث.. 4-ظهور خطاب امراةالعزیزأکثرمن غیره فی عاطفة الحب،وتنوعه علی مستویات ثلاث:خطاب الرغبة،خطاب التهدید، وخطاب الاعتراف والتوبه . 5-سلامة لغة القصه من کل مثیرسلبی،رغم حساسیة الموضوع.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

واکاوی جامعه شناختی رمان أولاد الغیتو اسمی آدم از الیاس خوری بر پایه نظریۀ لوسین گلدمن

زهرا حقایقی؛ بهار صدیقی؛ احمد رضا حیدریان شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 فروردین 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.353050.612629

چکیده

نقد جامعه‌شناختی رمان، یکی از انواع پرکاربرد نقد ادبیات داستانی است که بر اساس پیوند میان ساختار اجتماعی و ساختار ادبی، خوانشی جامعه‌شناختی از متن ادبی ارائه می‌دهد. الیاس خوری در رمان أولاد الغیتو-اسمی ... بیشتر نقد جامعه‌شناختی رمان، یکی از انواع پرکاربرد نقد ادبیات داستانی است که بر اساس پیوند میان ساختار اجتماعی و ساختار ادبی، خوانشی جامعه‌شناختی از متن ادبی ارائه می‌دهد. الیاس خوری در رمان أولاد الغیتو-اسمی آدم تحت‌تأثیر ساختارهای اجتماعی که در آن زندگی نموده،دست به آفرینش اثر ادبی زده‌است که ضمن نشان‌دادن نگرش و چالش‌های مهاجر در کشورمهاجرپذیر، با نگاه واقع‌گرایانه اجتماعی به موضوع فلسطین و مقاومت پرداخته‌است، با توجه به مطرح‌شدن ادبیات مقاوت و مسألۀ مهاجرت در این رمان، انجام پژوهشی جامعه‌شناختی در راستای روشن‌ساختن پیوندهای متن ادبی و جامعه ضروری به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی، بربنیان نظریۀ ساختگرایی گلدمن به بررسی این رمان پرداخته‌است. این جستار با هدف بررسی بسترهای تاریخی، اجتماعی و سیاسی با نگرشی انتقادی در پی تبیین لایه‌های درونی رمان از دیدگاه نقد جامعه‌شناختی گلدمن است که در دو مرحلۀ دریافت و تشریح، رهیافت این پژوهش نشان می‌دهد: اجزای رمان أولاد الغیتو دارای پیوند نظام‌مند در سه بخش است که کلیت رمان با پرداختن به بسترهای تاریخی،اجتماعی و سیاسی به بیان علت و شرایط مهاجرت راوی می‌پردازد که در مرحله دریافت با اشاره به واقعیت‌های تاریخی در قالب شخصیت‌های تماتیک و نمادگونه و متمرکز بر مکان قهرمان به مسألۀ فلسطین و سکوت جهان در برابر آن پرداخته‌است،ضمن آنکه راویان به عنوان قهرمان مسأله‌دار سعی در تغییر سطح آگاهی فعلی به ممکن را دارند و در سطح تشریح، نویسنده به ترسیم حوادث تاریخی بارمز سکوت پرداخته‌است و با گزینش قالب مهاجر آواره و با هدف ایجاد آگاهی، ساختارهای معنادار را ارائه نموده‌است و جهان‌بینی حاکم بر اثر بازتاب طبقة آوارگان فلسطینی و بیان نگرش انتقادی نویسنده به سکوت جهان دربارة این فاجعۀ انسانی است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

مفارقة الموقف، ثیماتها وأنواعها فی مجموعة "صوْر" للشاعر عباس بیضون وفقاً لآراء میویک

محمد جواد پورعابد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 فروردین 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.353016.612630

چکیده

مفارقة الموقف، ثیماتها و أنواعها فی مجموعة "صوْر" للشاعر عباس بیضون وفقاً لآراء میویک الملخّص تُعدّ المفارقة من أهم الآلیات البلاغیة الفاعلة فی بناء النصّ الأدبی الحدیث وقد تختلف تلک النصوص من ... بیشتر مفارقة الموقف، ثیماتها و أنواعها فی مجموعة "صوْر" للشاعر عباس بیضون وفقاً لآراء میویک الملخّص تُعدّ المفارقة من أهم الآلیات البلاغیة الفاعلة فی بناء النصّ الأدبی الحدیث وقد تختلف تلک النصوص من خلال میزان استخدام هذه الآلیات ومدى تأثیرها فی بناء تصاویر نقیضة للواقع المعروف، حیث لا یمکن إدراک طبیعة النصّ الأدبی ودلالاته دون فهم مصطلح المفارقة واستیعاب ردودها ومعانیها المستحدثة. یُعدّ عباس بیضون من أبرز شعراء قصیدة النثر الحدیثة الذین أحسنوا توظیف المفارقة التصویریة فی نصوصهم. وتکمن أهمّیة هذا البحث فی دراسة النصوص الشعریة لبیضون على أساس مفارقة الموقف. یهدف هذا البحث إلی دراسة مجموعة "صوْر" المشبعة بصور المفارقة حیث أنها تداعیات وصور خیال الشاعر عن مدینته التی ولد وترعرع فیها وتعدّ هذه المجموعة مزیجاً من ذکریات طفولة بیضون وصباه مع تطلعاته الناضجة فی کبره فنجد نصّه الشعری مغایراً ومتمایزاً عن العدید من النصوص الأدبیة المعاصرة حیث زخر هذا النصّ بأنواع الانزیاحات والمفارقات اللفظیة والتصویریة، وقد تمّت دراسة هذه المجموعة وفقاً لمفارقة الموقف وعبر معاییر میویک المقسّمة لها، لتکون دراسةً مستقّلةً ومفیدة فی هذا المجال وقد تمّ اعتماد الأسلوب الوصفی - التحلیلی لهذه الدراسة من أجل بیان شامل ودقیق لکافة الصور الموجودة فی هذه المجموعة الشعریّة. وقدسعت هذه الدراسة التطرّق إلى مواضیع عدّه، قد عمد إلیها بیضون کمفارقة الماء والبحر والمدینة والحجر واللیل، حیث ظهرت معظم هذه الثیمات بشکل ممتزج وبأنواع عدیدة من المفارقة، کالمفارقة التصویریة ومفارقة الموقف. وقد توصّل البحث إلی عدة نتائج منها: استعمال بیضون فی شعره للعدید من مفارقات الموقف کالتنافر البسیط ومفارقة الدراما عبر أسلوب مختلف وحدیث وذلک من خلال لغة سلسة ودلالات بلیغة وکذلک لم تخلو شاعریة بیضون من استخدام التقانات البلاغیة الأخرى کالانزیاح، مما ساعدت فی خلق دلالات بعیدة عن واقع اللفظ ورسم لوحات فنیة فی سماء خیال المتلقین لشعره.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

نقد پسا‌استعماری رمان آمریکانلی با تأکید بر روش واسازانه اسپیواک

سمیه خداوردی؛ علی بشیری؛ حامد حبیب زاده؛ محسن سیفی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 اردیبهشت 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.353983.612636

چکیده

صنع‌ الله ابراهیم در رمان آمریکانلی با بررسی تصاویر نژاد‌پرستانه در کشور آمریکا به نقد سیاست‌های استعماری آمریکایی بر طبقه‌ی فرودست می‌پردازد و جلوه‌های استعمار خاموش و استثمار کشورهای تحت سلطه‌ی ... بیشتر صنع‌ الله ابراهیم در رمان آمریکانلی با بررسی تصاویر نژاد‌پرستانه در کشور آمریکا به نقد سیاست‌های استعماری آمریکایی بر طبقه‌ی فرودست می‌پردازد و جلوه‌های استعمار خاموش و استثمار کشورهای تحت سلطه‌ی غرب را برای خواننده آشکار می‌سازد. از آنجا که اسپیواک که منتقد فمنیسم پسا‌‌استعماری است، در چهارچوب مطالعات تاریخ به واسازی تاریخ‌نگاری می‌پردازد، این مقاله در صدد پاسخگویی به این سؤال است که مبانی‌‌نظری اسپیواک تا چه اندازه در این رمان نمایانگر شده‌اند؟ در پاسخ باید گفت که پژوهش حاضر بر آن است که با تحلیل دیالکتیک مرکز و حاشیه و دیگری‌سازی از استراتژی تصاحب و ایدئولوژی دنیای استعماری پرده بر ‌دارد و با بررسی سرکوب نژادی افراد مستعمره‌نشین، ایدئولوژی بورژوایی طبقات سرمایه‌داری استعمارگران را در متن مطرح سازد و با خوانشی واسازانه تقابل غرب و شرق و فرایند تاریخی فرودستان را در پیرنگ رمان بازنمایی کند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که صنع الله ابراهیم با بیان مرکزیت امپریالیسم برتر اروپایی، ، مسئلۀ بورژوایی و خشونت معرفت شناختی استعمار غالب غرب در قالب سرکوب اقلیت سیاه پوستان در متن خود مطرح می‌کند و در این راستا، صدای فرودستان جامعه را منعکس نموده و عدم عاملیت و کالا‌شدگی ابژه‌های سیاسی رمانش را که به سکوت واداشته شده‌اند و حق هرگونه اظهار نظر را نداشته‌اند را به تصویر کشیده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل شخصیت در رمان «بیت القاضی- العرّاب الأخیر» بر مبنای نظریه کارن هورنای

فرشته جمشیدی؛ شهریار همتی؛ یحیی معروف؛ حامد پورحشمتی درگاه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 اردیبهشت 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.357282.612667

چکیده

ریاض القاضی یکی از نویسندگان معاصر عراقی است که در رمان«بیت القاضی- العرّاب الأخیر» عوامل مؤثر در شکل‌گیری شخصیت اقشار مختلف اجتماع را به تصویر کشیده است. پژوهش حاضر بر آن است، تا با شیوه توصیفی- ... بیشتر ریاض القاضی یکی از نویسندگان معاصر عراقی است که در رمان«بیت القاضی- العرّاب الأخیر» عوامل مؤثر در شکل‌گیری شخصیت اقشار مختلف اجتماع را به تصویر کشیده است. پژوهش حاضر بر آن است، تا با شیوه توصیفی- تحلیلی و بر اساس نظریه شخصیت کارن هورنای به نقد روان‌شناسانه رمان«بیت القاضی- العرّاب الأخیر» ریاض القاضی بپردازد و تیب‌های مختلف شخصیتی رمان را مشخص کند و ویژگی‌های روان‌رنجور آن را واکاوی کند و به ریشه یابی علل مؤثر در شکل گیری شخصیت‌های رمان بپردازد و هدف نویسنده را از آفرینش این گونه‌های شخصیتی را بررسی می‌کند. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است در این رمان تیب‌ شخصیتی پرخاشگر یا حرکت علیه دیگران نسبت به تیب‌های دیگر بسامد بیشتری دارد. از نیازهای روان‌رنجوری که هورنای مطرح می‌کند می‌توان به قدرت طلبی، تمایلات سادیسمی و عقدة حقارت و تلاش برای کسب مقام و موقعیت اجتماعی، کنار زدن رقیبان، بهره‌کشی از دیگران نام برد که نویسندگان تلویحاً آن‌ها را نقد می‌کند و آثار زیانبار هر کدام را به تصویر می‌کشد. از دلایلی که منجر به شکل‌گیری این نیازهای روان‌رنجور شده محیط فرهنگی و فضای نابسامان عراق است که نقش بسزایی در شکل دادن به شخصیت هر یک از افراد رمان دارد و آن‌ها را به افرادی ضد اجتماع تبدیل کرده است .

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

نقد وارزیابی اعراب منصوبات در کتب اعراب الألفیة با تکیه بر آراء أزهری، مکودی، و عبدالحمید

یاسر حیدری؛ غلامعباس رضائی هفتادر؛ علی اکبر فراتی؛ محمد حسن فؤادیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 اردیبهشت 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.349729.612597

چکیده

در بین مباحث نحوی و در میان اعراب های چهارگانه رفع ونصب وجر و جزم، تشخیص مرفوعات، مجرورات و مجزومات تا حدودی آسان است. ولی در موارد زیادی تشخیص نقش کلمه منصوب دشوار است؛ زیرا دایره معنایی منصوبات در زبان ... بیشتر در بین مباحث نحوی و در میان اعراب های چهارگانه رفع ونصب وجر و جزم، تشخیص مرفوعات، مجرورات و مجزومات تا حدودی آسان است. ولی در موارد زیادی تشخیص نقش کلمه منصوب دشوار است؛ زیرا دایره معنایی منصوبات در زبان عربی زیاد است، به جهت اینکه علامت نصب، فتحه است و فتحه اخفّ حرکات است، و از این روی تعداد منصوبات بیشتر است. از آنجایی مهترین ابزار فهم کلام، دانش نحو _که هدف آن تعیین رابطه و نسبت میان کلمات یک جمله می باشد_ است، اهمیت دقت در تعیین نقش کلمات دو چندان می شود. به همین جهت اهمال در ترکیب کلام، موجب عدم فهم صحیح آن کلام می شود. متأسفانه نحویان و به تبع ایشان مُعربان، به سبب منظور نکردن معنا، در تعیین نقش برخی منصوبات دچار لغزش شده اند. مانند آنچه که در کتابهای اعراب الفیه ابن مالک نسبت به برخی منصوبات اتفاق افتاده است. از قبیل مواردی که کلمه منصوب، خبر برای یکی از افعال ناقصه است و یا صفت برای مفعول مطلق محذوف است، ولی معربان الفیه آن را حال گرفته اند. و در مواردی در تشخیص مفعول اول و مفعول دوم فعلی دو مفعولی، دچار اشتباه شده اند، و یا قاعده تضمین را که قاعده ای شناخته شده و پرکاربرد در زبان عربی است را در نظر نگرفته اند. روش این مقاله در شناسایی و رفع این اشتباهات، توصیفی تحلیلی و مبتنی بر وجوه دهگانه نقد ابن هشام بر معربان در باب پنجم مغنی است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

المبنی السینوغرافی للفضاء والحرکة الدراماتیکیة فی شعر علی کنعان (دراسة سیمیائیة)

عبدالعزیز حمادی؛ رسول بلاوی؛ علی خضری؛ محمدجواد پورعابد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 تیر 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.358983.612678

چکیده

یُعَدُّ الفضاء من أهمِّ العناصر التی تنبنی علیها الحرکة السینوغرافیة فی المسرح، وکثیراً ما یتحدّد الفضاء عن طریق الحرکة التی تدور فیه، ویشهد حالات الاتّساع والضیق علی أساس الحرکات السریعة والبطیئة ... بیشتر یُعَدُّ الفضاء من أهمِّ العناصر التی تنبنی علیها الحرکة السینوغرافیة فی المسرح، وکثیراً ما یتحدّد الفضاء عن طریق الحرکة التی تدور فیه، ویشهد حالات الاتّساع والضیق علی أساس الحرکات السریعة والبطیئة التی تکسبه مفاهیم ودلالات مختلفة، ویتمثّل ذلک فی مستویات الحرکة الآلیة وحرکة الممثلین وأصواتهم، وأمّا أهمیّة الفضاء والحرکة الدراماتیکیة فی الشعر، فتکمن فی تکوین الصورة الشعریة المتحرّکة والتعبیر عمّا یهدف إلیه الشاعر فی بناء نصّه الشعری، کما أنَّ الفضاء فی النظرة السینوغرافیة لیس المکان الذی یتحدَّث عنه الشاعر من خلال التدفُّق العاطفی، بل هو المکان الذی تتمُّ فیه حرکة العناصر الشعریة المختلفة مثل الشخصیات والأشیاء والمظاهر الطبیعیة. للشاعر علی کنعان میزة خاصة فی تمثیل الحرکة والفضاء، ممّا جعل نصوصه تستحقّ الدراسة عبر فهم سیمیائیة الفضاء الشعری والحرکة الدراماتیکیة. سنتّبع فی بحثنا هذا المنهج الوصفی-التحلیلی حیث نهدف من خلاله إلى دراسة نصوص علی کنعان الشعریة، ونُبَیِّن من خلالها موضوعات مثل الحرکة السینوغرافیة والمکان وتوسیعه وإظهار الصور التکعیبیة. وقد توصّل البحث إلى نتائج عدة مختصّة بالحرکة والفضاء، کدراسة سیمیائیة، لکشف سینوغرافیا الحرکة الدراماتیکیة والفضاء معاً، وأهمّها کالآتی: قد بیّن الشاعر علی کنعان الأمکنة عبر الحرکة السینوغرافیة، واستعمال العناوین والصور التکعیبیة وکلّ هذه الصور والعناوین مرتبطة بشکل وآخر بالفضاء کصورة سینوغرافیة، وبالنهایة یتّضح أنَّ علی کنعان یقوم بتوسیع المکان عبر سینوغرافیا مظاهر الطبیعة مثل السماء والأرض والأشجار والحیوانات.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

"مقتل بزرجمهر" دراسة مقارنة بین الواقع التّاریخیّ وتوظیفه الأدبی عند خلیل مطران

مجید صاح بک؛ رضا جلیلی گیلانده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 مرداد 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.359892.612692

چکیده

هذه المقالة محاولة لدراسة قصیدة "مقتل بزرجمهر" لخلیل مطران ومقارنتها بالواقع التاریخی من خلال قراءة المصادر التاریخیة؛ فبناء علی ذلک یتطرّق البحث أوّلاً إلى معالجة الواقع التاریخی، ثمّ یلقی نظرة ... بیشتر هذه المقالة محاولة لدراسة قصیدة "مقتل بزرجمهر" لخلیل مطران ومقارنتها بالواقع التاریخی من خلال قراءة المصادر التاریخیة؛ فبناء علی ذلک یتطرّق البحث أوّلاً إلى معالجة الواقع التاریخی، ثمّ یلقی نظرة على توظیفه الأدبی وأخیراً یقوم بدراسة مقارنة بینهما. لقد حافظ الشاعر فی قصیدته على الإطار التاریخی العام غیر أنّه قام بتغییرات فی الموضوع والبنیة الفنّیّة تلبیة لأهدافه الشخصیة ؛ ووظف هذه التراجیدیا لکی تمثّل صرخة فی وجه الاستبداد العثمانی فالطّابع السیاسی والاجتماعی للموضوع یشکّل نوعاً من الإغراء للشاعر الّذی رفع صوته مع أصوات المناضلین ودعا إلى الحرّیة والمقاومة ضد الاستبداد. وأمّا المقاربة هذه فتشمل أوجه التشابه والخلاف بین الواقع التاریخی والتوظیف الأدبی فی القصیدة االمطرانیة ، فضلا عن معالجة الإضافات الموضوعیة والفنّیّة، معتمدة على المنهج الوصفی التحلیلی. علماً بأن البحث قد توصل إلى أنّ الشّاعر قد اتّخذ من هذه الواقعة التّاریخیة قصیدة ملحمیّة لتحریض الشّعوب العربیة واستثارة حمیّتهم ضد الحکم العثمانی، فالشعب فی هذه القصیدة –حسب تعبیر مطران- رمز للشعوب العربیة وکسرى رمز للحُکّام الجائرین والمستبدّین وبزرجمهر یرمز البطل الذی یضحّی بنفسه من أجل حریّة الجماهیر.فقد اعتمد مطران فی معالجته على مصادر تاریخیة أخرى غیر مرتبطة بالقضیة واختار منها ما یساعد السیاق، فإنّه عندما یتحدّث عن حضور ابنة بزرجمهر سافرة فی ساحة الإعدام وقولها بأنّها لا ترى رجلاً حتّى تلبس قناعاً- علی خلاف التقالید الفارسیة التی توجب الحجب علی النساء الحرائر- یستعیره من قضیّة إعدام الحسین بن منصور الحلاج .ومن ناحیة أخرى یستعین الشاعر بالبنیة الفنّیة للوصول إلى الغرض الرئیس للقصیدة حیث یستخدم عنصر الحوار لتطّور سرد الأحداث إلى جانب استخدامه بعض المحسنات البدیعیة والمعنویة من مثل الاقتباس والمذهب الکلامی فی الدّعوة إلى الحریّة والمقاومة؛ فجاءت الإضافات فی مستوى الموضوع والبناء الفنّی لخدمة أغراض القصیدة.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

رمان «باب الشمس» سدی در برابر «رژیم حقیقت» صهیونیسم (خوانشی بر اساس تاریخ‌گرایی نوین)

امید ایزانلو

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 مرداد 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.348458.612590

چکیده

در نگاه تاریخ‌گرایی نوین روایت رخدادها تابعی از گفتمان قدرت در جامعه است و خوانش هر رویداد تابعی از شرایط سیاسی و اجتماعی و گفتمان غالب به شمار می‌رود. به همین سبب آثار ادبی می‌توانند نوعی روایت تاریخی ... بیشتر در نگاه تاریخ‌گرایی نوین روایت رخدادها تابعی از گفتمان قدرت در جامعه است و خوانش هر رویداد تابعی از شرایط سیاسی و اجتماعی و گفتمان غالب به شمار می‌رود. به همین سبب آثار ادبی می‌توانند نوعی روایت تاریخی باشند که می‌تواند گفتمان غالب هر دوره را آشکار کند. حال سؤال اینجاست که الیاس خوری در رمان باب‌الشمس چگونه توانسته گفتمان غالب را عیان سازد. بررسی توصیفی- تحلیلی اثر نشان می‌دهد نویسنده در این رمان، روایت‌گر رنجی است که فلسطینیان بعد از نکبت در سال 1948 متحمل شدند و تصویری از آوارگی و تبعات آن را نمایش می‌دهد. اما در لایه‌های پنهان خود روایتگر گفتمانی است که تلاش دارد تا آرمان فلسطین را به فراموشی بسپارد و ایدئولوژی صهیونیسم را گسترش دهد. حتی مورخان نوین اسرائیلی که ادعا می‌شود، تلاش کرده‌اند تا تصویرگر بخشی از جنایت‌های اسرائیل باشند بازهم در لایه‌های پنهان آثار خود، از زاویه‌ای به رویدادها می-نگرند که در نهایت حمایت ضمنی از اسرائیل را در بطن خود دارد. اما در لایه‌های پنهان خود روایتگر گفتمانی است که تلاش دارد تا آرمان فلسطین را به فراموشی بسپارد و ایدئولوژی صهیونیسم را گسترش دهد. حتی مورخان نوین اسرائیلی که ادعا می‌شود، تلاش کرده‌اند تا تصویرگر بخشی از جنایت‌های اسرائیل باشند بازهم در لایه‌های پنهان آثار خود، از زاویه‌ای به رویدادها می-نگرند که در نهایت حمایت ضمنی از اسرائیل را در بطن خود دارد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل وجوه پنهان معنا در نفرین‌های نهج‌البلاغه از منظر کاربردشناسی (با تمرکز بر ترجمه موسوی گرمارودی)

علی اصغر شهبازی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 مهر 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.358284.612673

چکیده

چکیده بازتاب فرهنگ اجتماعی زندگی عرب را می‌توان در بسیاری از بخش‌های نهج‌البلاغه ملاحظه کرد. گزاره‌های ذمّ و نفرین در نهج‌البلاغه یکی از عناصر زبانی گویای فرهنگ آن روزگاران است که از ابعاد مختلف زبانی، ... بیشتر چکیده بازتاب فرهنگ اجتماعی زندگی عرب را می‌توان در بسیاری از بخش‌های نهج‌البلاغه ملاحظه کرد. گزاره‌های ذمّ و نفرین در نهج‌البلاغه یکی از عناصر زبانی گویای فرهنگ آن روزگاران است که از ابعاد مختلف زبانی، روان‌شناختی و اجتماعی اهمیت دارد. کاربرد این گزاره‌ها از زبان امام علی (ع)، گاه برای مخاطب ناآشنا با فضای سخن، غریب و نامأنوس بوده و انتقال آن به فرهنگ دیگر از بستر ترجمه، به دلیل وجوه پنهان معنا و افتراق فرهنگی، چالشی برجسته به نظر می‌آید. این پاره‌گفت‌ها، همانند بسیاری از ترکیب‌های مستقل چون امثال، از نظر معنا در پیوند با اجزای دیگر متن قرار دارد و گویای بخشی از ساختار اجتماعی دوره امام علی (ع) است. در پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی‌ـ تحلیلی و از منظر بر کاربردشناسی، تلاش می‌شود دلالت‌های ضمنی شماری از این تعابیر در ترجمه‌ موسوی گرمارودی از نهج‌البلاغه مورد ارزیابی قرار گیرد. بررسی بافت موقعیتی و زبانی کاربست کنش‌های گفتاری ذمّ و نفرین در نهج‌البلاغه، حاکی از ترسیم انگیزه‌هایی چون هشدار و غفلت‌زدایی، تحقیر و توبیخ، اظهار شگفتی و ترغیب، همراه با مخاطب‌سنجی‌ست. مخاطبان این گزاره‌ها گاه نزدیکان، یاران و مردم شهرهای تحت فرمانروایی امام بوده و گاه دشمنان وی بوده‌اند که اغلب امام در هنگام گلایه از آن‌ها به کاربرده است. گرمارودی درحاشیه ترجمه خود ضمن معناشناسی برخی از این تعابیر، به وجوه معانی آنها اشاره کرده است و تلاش داشته با در نظر گرفتن دلالت‌های ثانویه‌ این تعابیر، چون تحقیر، اظهار شگفتی، هشدار و توبیخ و غیره، مفهومی درست از این گونه تعابیر در ترجمه بیان دارد. واژه‌های کلیدی: نهج‌البلاغه، نفرین، ترجمه، دلالت‌ ضمنی، کاربردشناسی.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

نویسندگی؛ سرمایه فرهنگی زنان در رمان «الراویات» نوشته مها حسن (با نگاهی به نظریۀ «انواع سرمایه» پی‌یر بوردیو)

محدثه سمیعی؛ عباس گنجعلی؛ حسین شمس آبادی؛ حجت الله فسنقری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 مهر 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.359519.612681

چکیده

اغلب آثاری که در زمینۀ حقوق زنان نوشته شده است، بر مؤلفه‌های مشترکی چون خشونت علیه زنان، ازدواج اجباری، استقلال مالی زنان، خودشیء‌انگاری و موضوعاتی از این قبیل تاکید می‌کنند؛ اما رمان «الراویات» ... بیشتر اغلب آثاری که در زمینۀ حقوق زنان نوشته شده است، بر مؤلفه‌های مشترکی چون خشونت علیه زنان، ازدواج اجباری، استقلال مالی زنان، خودشیء‌انگاری و موضوعاتی از این قبیل تاکید می‌کنند؛ اما رمان «الراویات» نوشتۀ مها حسن، رمانی متفاوت و زنانه است که علیرغم مبارزه با تمامی این مسائل، سعی دارد با گذار از این مؤلفه‌ها، بر پارادایمی متفاوت و تاثیرگذار در جهت تعالی منزلت زنان و دستیابی آنان به جهانی مطابق نیازهای خود تمرکز کند. نویسنده با توجه به سرمایه‌ها و توانایی‌های زنان -که در طول تاریخ پیوسته در معرض سرکوب و تحقیر بوده‌اند- عنوان می‌کند که زنان آگاه می‌توانند با ترویج آگاهی‌ها و دانش خود به سراسر جهان، پیام آزادی‌خواهی را به دیگر زنان نیز برسانند و برای تحقق این مهم، باید بنویسند. پی‌یر بوردیو (Pierre Bourdieo)، جامعه‌شناس فرانسوی، در نظریۀ انواع سرمایه، -با اشاره به عنصر عادت‌واره (habitus) - بحث سرمایۀ فرهنگی را به عنوان عاملی مهم در دستیابی افراد و گروه‌ها به قدرت نمادین و بازتولید طبقات اجتماعی مطرح می‌کند. پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی در نظر دارد موضوع نویسندگی را به عنوان سرمایۀ فرهنگی زنان در رمان «الراویات» نوشتۀ مها حسن مورد بررسی قرار داده و تأثیر آن را بر بازتولید جایگاه اجتماعی زنان «الراویات» بسنجد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که زنان جسور در «الراویات»، با انجام کنش‌ها و اعمالی خلاف عادت‌واره‌های مرسوم و با تولید دانش و آگاهی‌بخشی، همچنین انباشت سرمایۀ نویسندگی خود، به قدرتی نمادین دست می‌یابند و در نهایت جهانی مطابق میل خود و به دور از هرگونه تبعیض بنا می‌نهند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

واکاوی طرحواره های تصویری در ضرب المثل های لهجه اماراتی

بلاسم محسنی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 مهر 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.361161.612697

چکیده

ضرب المثل ها در فرهنگ و افکار عمومی مردم ریشه دارند. از این رو می توان تا حدودی با فرهنگ، اندیشه و آداب و رسوم برخی از ملّت ها آشنا شد. از این رو بررسی طرح واره های تصوری ضرب المثل های لهجه اماراتی، سبب آشنایی ... بیشتر ضرب المثل ها در فرهنگ و افکار عمومی مردم ریشه دارند. از این رو می توان تا حدودی با فرهنگ، اندیشه و آداب و رسوم برخی از ملّت ها آشنا شد. از این رو بررسی طرح واره های تصوری ضرب المثل های لهجه اماراتی، سبب آشنایی ژرف تر با فرهنگ و آداب و رسوم مردم آن خطه خواهد شد؛ زیرا رابطه ی عمیق تر میان زبان و فرهنگ را بررسی می نماید و ما را به این نکته رهنمون می سازد که از طریق درک طرحواره های تصوری و مفاهیم انتزاعی می‌توان به فهم نسبتا بهتری از زبان و فرهنگ و برخی از کارکرهای آن ها نائل آمد. پژوهش حاضر می کوشد با روش توصیفی-تحلیلی، طرح واره های موجود در ضرب المثل های لهجه اماراتی را که از کتاب الرمسة الإماراتیة استخراج شده، بر اساس الگوی طرح واره های تصویری لیکاف و ایوانز در چارچوب معنی شناسی شناختی بررسی کند، و بسامد هر کدام از این طرح واره ها را به تصویر کشیده و به تحلیل آن ها بپردازد. نتایج این جستار حاکی از آن است که از مجموع 22 ضرب المثل انتخاب شده از کتاب «الرمسة الإماراتی» طرح واره حرکتی با 30 درصد، طرح واره ظرف بودگی 22 درصد، طرح واره قدرتی 17 درصد، طرح واره انطباق 13 درصد، و طرح واره های پیوستگی و شکافت هر کدام 9 درصد به ترتیب بیشترین میزان بسامد فراوانی را به خود اختصاص داده اند. همچنین بررسی ها نشان می دهند که حروف جر «علی و فی» یک معنای پیش نمونه ای و کانونی دارند که به ترتیب مفهوم(بر-در) را تبیین می کنند و هنگامی که در بافت های مختلف به کار می روند، دچار توسعه در معنا می شوند، به این معنا که در نتیجه تأثیرات واژه های همنشین، معانی دیگری غیر از آن معنای کانونی، پیرامونشان شکل می گیرند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل گفتمان انتقادی رمان (حرب الکلب الثانیة) ابراهیم نصرالله با تکیه بر الگوی هاج و کرس

رحمان نوازنی؛ روح الله صیادی نژاد؛ امیرحسین رسول نیا

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 آبان 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.365918.612737

چکیده

گفتمان به عنوان یک فرآیند کارآمد زبانی از جمله پرکاربردترین ابزارهای مورد استفاد‌ۀ نظام سلطه برای رسیدن به اغراض سیاسی‌اجتماعی به‌صورت گفتار و یا نوشتار است. تحلیل گفتمان انتقادی، رویکردی نظام‌مند ... بیشتر گفتمان به عنوان یک فرآیند کارآمد زبانی از جمله پرکاربردترین ابزارهای مورد استفاد‌ۀ نظام سلطه برای رسیدن به اغراض سیاسی‌اجتماعی به‌صورت گفتار و یا نوشتار است. تحلیل گفتمان انتقادی، رویکردی نظام‌مند در راستای مطالعۀ شیوۀ استفاده از این فرآیند است. هاج و کرس از جمله زبان-شناسانی هستند که با تکیه بر همین اصل، الگویی زبان‌شناختی و روش‌مند، متشکل از چهار مولفۀ نام-دهی، اسم‌سازی، مجهول در برابر معلوم و جملات کنشی در برابر اسنادی ارائه کرده‌اند. این پژوهش به روش توصیفی‌تحلیلی و با هدف تبیین جهت‌گیری های ایدئولوژکی حاکم بر متن در رمان حرب الکلب الثانیة به بررسی فرآیند ساختارهای گفتمان‌مدار بر اساس این نظریه پرداخته است. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که نویسنده، ایدئولوژی‌های خود را در مواجهه با نظام سلطه، حاکمیت سرمایه‌داری و شرایط سیاسی‌اجتماعی فلسطین با نوع به‌کارگیری زبان و جهت گیری‌های گفتمانی در بافتار زبانی رمان تبیین کرده است. شکل جدید پرداختن به قضایای فلسطین و ساختار گفتمانی رمان مذکورجامعه‌ای را ترسیم می‌کند که در مواجهۀ لذت‌بخش و هوسناک با رؤیاهای مدرنیته هم‌چنان ارزش و آزادی خود را در اشغال سلطۀ بیگانگان قرار می‌دهد و در نهایت با فراگیری شبیه‌سازی انسان‌ها جهان را به ورطۀ نابودی می‌کشد. ویران‌شهر آرمانی این کنش‌گرهای اجتماعی، حاصل گفتمان تخریب‌گرای آن-هاست که در خرده‌رفتارها و خرده‌گفتارها نمود پیدا می‌کند و از آثار کارکردهای زبانی بر متون ادبی به-شمار می‌رود.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

وظائف النص الدیداسکالی فی أشعار الشاعر العمانی سیف الرحبی

مینا غانمی اصل عربی؛ رسول بلاوی؛ محمدجواد پورعابد؛ ناصر زارع؛ علی خضری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 آبان 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.363240.612716

چکیده

إنّ النص الدیداسکالی عنصر من عناصر البنیة المسرحیة ویشیر إلى ملاحظات المؤلّف التی تحتوی على إرشادات تنضوی تحت عنوان النص الفرعی الذی یأتی فی المرتبة الثانیة بعد النص الأساسی من حیث الأهمّیّة. إنّ هذا ... بیشتر إنّ النص الدیداسکالی عنصر من عناصر البنیة المسرحیة ویشیر إلى ملاحظات المؤلّف التی تحتوی على إرشادات تنضوی تحت عنوان النص الفرعی الذی یأتی فی المرتبة الثانیة بعد النص الأساسی من حیث الأهمّیّة. إنّ هذا المفهوم من المفاهیم السائدة فی الساحة المسرحیة وله وظائف عدیدة تتماشى مع الأحداث المسرحیة وتکون بمنزلة الخریطة التی تساعد الممثّل فی تأدیة الأدوار وتوضّح العناوین، والشخصیات، والحرکات، والنبرات، إلى جانب العلاقة الزمکانیة تحت عنوان وظائف النص الدیداسکالی. لقد استفاد الشاعر العمانی سیف الرحبی من هذه الوظائف ومتّع نصوصه الشعریة بقابلیّة دراستها من منظار مسرحی. تروم هذه الدراسة، وفقاً للمنهج الوصفی - التحلیلی، إلى الإشادة بشاعریة الرحبی الممیزة وتفرّد أسلوبه بواسطة التطلّع إلى نتاجاته الشعریة، بالإضافة إلى استدراک الغایة الحقیقیة من توظیف الشاعر للإرشادات المسرحیة فی مجال الشعر، وقد اهتمّت دراستنا هذه باستخراج أهمّ الإرشادات التوظیفیة الداخلیة والخارجیة والکشف عن المنظور الشعری الذی استخدمت مثل هذه الآلیة فیه. تبعاً لذلک، فقد اعتنى البحث بخمس وظائف من أبرز الوظائف التی تلعب دوراً مهماً فی تکوین بنیة النص الدیداسکالی هی الوظیفة الاسمیة، والنغمیة، والمحلّیة، والزمنیة والسینوغرافیة، فکانت حصیلة دراستنا تشیر إلى أنّ اهتمام الشاعر بملامح الفن المسرحی، ینطلق من وجهة نظره تجاه البحث عن الکیفیة التعبیریة التی تسمح له التفصیل فی سرد الأحداث، بحیث لا یؤمن بالشعر البحت ویعتقد وجود تقنیات وإمکانیات تقتحم الشعر وتتمازج معه. تطغى اللغة السردیة على هیکل نصوص الرحبی الشعریة، إذ یسرد مشاهداته الیومیة، ویعبّر عن اغترابه ویعارض التضاد الطبقی عبر توظیف الإرشادات المسرحیة بهدف کسر المألوف والابتعاد عن النمطیة.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

واکاوی دلواپسی‌های چهارگانۀ غایی و راه حل درمان آن در رمان «زهر اللّیمون وقصص أخرى» علاء الدّیب در پرتوی نظریۀ روان پویه درمانی اروین یالوم

مسعود سلمانی حقیقی؛ عباس گنجعلی؛ سید مهدی نوری کیذقانی؛ حسین شمس آبادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 آبان 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.362750.612711

چکیده

امروزه رویکردهای نوینی در حوزه نقد ادبی وجود دارد که یکی از آنها نقد روانکاوی است. نقد روانکاوی فرمی از نقد ادبی است که برخی از مضامین و شگردهای روانکاوی را به متون ادبی اعمال می‌کند و تفسیرهایی از این ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تمظهرات الاستعارة المفهومیة فی القرآن الکریم (سورة الانسان نموذجاً)

طیبه سیفی؛ مهیا گرشاسبی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 آبان 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.362734.612712

چکیده

تُعدّ الاستعارة المفهومیة أداة رئیسةً للتعبیر عن المفاهیم الانتزاعیة کما تبرز مرکزیةً مهمّةً فی آلیات الکلام المتدوالة فی حیاتنا الیومیة بوعی أو بغیر وعی؛ حیث تحتوی على مجموعة منوّعة من معطیات الصورة ... بیشتر تُعدّ الاستعارة المفهومیة أداة رئیسةً للتعبیر عن المفاهیم الانتزاعیة کما تبرز مرکزیةً مهمّةً فی آلیات الکلام المتدوالة فی حیاتنا الیومیة بوعی أو بغیر وعی؛ حیث تحتوی على مجموعة منوّعة من معطیات الصورة الّتی تکون نتیجة قدرة الادراک من خلال التجسید و تصویر المفاهیم المجردة الانتزاعیة وتمکّن الانسان من فهم حقلا اعتمداً علی حقل آخر. ویزخر القرآن الکریم باستعارات مفهومیة جمیلة تأتی لغرض أساسی یکمن فی تفهیمنا شیئا لا نعرفه ویجب تخییله فی حدود ما عندنا من الطاقة الذهنیة. فهذا ما یجعل الاستعارات القرآنیة متجددة رغم توقف الوحی. یهدف هذا المقال إلى دراسة الاستعارة المفهومیة بأنواعها الثلاثة الاتجاهیة والأنطولوجیة والبنیویة فی سورة الانسان للقرآن الکریم معتمداً على المنهج الوصفی- التحلیلی لنکشف جمالیات هذه السورة من جهة و نفتح آفاق جدیدة أمام المتلقی و القاریء لفهم القرآن الکریم و إدراکه إدراکاً تاماً من جهة أخری. تدلّ نتائج البحث على أنّ مفهوم الحیاة تصوّر فی بنیة السفر والزمن تجلّى فی هیکل المکان کما أنّ المعرفة أصبحت مجالاً للرؤیة البصریة فی الاستعارة البنیویة. وفی الاستعارة الأنطولوجیة أخذت کیانات غیر بشریة بما فیها یوم القیامة والزمن سمات انسانیة وکذلک تصوّرت للذات الإلهیة وجهاً على سبیل الإستعارة وأصبح مفهوم الرحمة الانتزاعیة ظرفاً یملک حجماً محدداً وإضافة إلى هذا ظهر مفهوم اللامبالاة فی اتجاه وراء، والمکانة السامیة والفخر فی اتجاه فوق، والأهمیة القصوى فی اتجاه مرکز والانقیاد والتسخیر باستخدام اتجاه تحت.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

بررسی و تحلیل مؤلفه‌های برجستۀ دیستوپیا در رمان «حرب الکلب الثانیة» اثر ابراهیم نصرالله

عاطفه بازیار؛ شهریار همتی؛ علی سلیمی قلعه ای؛ تورج زینی وند

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 آذر 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.365397.612728

چکیده

دیستوپیا یا ویرانشهر، روایت جامعه‌ای شوم و پلید است. این اصطلاح، در تقابل با اتوپیا یا آرمانشهری است که شاعران و نویسندگان از دیرباز رویای آن را در سر داشتند. به باور کلی‌تر غلبۀ پلیدی‌ها در جامعۀ انسانی ... بیشتر دیستوپیا یا ویرانشهر، روایت جامعه‌ای شوم و پلید است. این اصطلاح، در تقابل با اتوپیا یا آرمانشهری است که شاعران و نویسندگان از دیرباز رویای آن را در سر داشتند. به باور کلی‌تر غلبۀ پلیدی‌ها در جامعۀ انسانی و افزایش معضلات اجتماعی و فرهنگی را می‌توان دیستوپیا نامید. مفهوم ویرا‌نشهر با جوامع عربی رابطۀ تنگاتنگی دارد و اخیراً تعدادی از شاعران و نویسندگان آن را در آثار خویش به‌تصویر کشیده‌اند. رمان «جنگ دوم سگ» (حرب الکلب الثانیة) برندۀ جایزۀ بوکر عربی، یک اثر علمی - تخیلی نوشتۀ ابراهیم نصرالله است. او در این رمان با چرخش مفاهیم و با مدد قوۀ خیال، به‌جای ترسیم کشوری که قربانی صهیونیسم شده، تیغ نقد را به‌سمت جامعۀ خود گرفته و دنیایی وانفسا و فاجعه‌آفرین خلق می‌کند. این رمان با روایت شهرهای در حال زوال آینده، اختلاف-های درون یک جامعۀ در حال فروپاشی و اشغال را ترسیم می‌کند که تکنولوژی در آن پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است؛ اما این پیشرفت‌ها در نهایت سبب پلیدی و سقوط شده و ویرانشهری می-آفریند که به نابودی بشر می‌انجامد. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی-توصیفی، بارزترین عناصر دیستوپیایی در این رمان را بررسی و در پی کشف دلایل ظهور آن است. در نتیجه خواهیم دید که پیشرفت دیوانه‌وار تکنولوژی و ماشینی‌شدن انسان، زیاده‌‌خواهی انسان مدرن و انحطاط خصلت‌های والای انسانی از مهم‌ترین دلایل ظهور این ویرانشهر است که با به‌تصویر کشیدن شهری خیالی و بی‌نام ونشان، ترسیم و نقد یک جامعۀ منفی، چرخش و ایستایی زمان و مکان، از هم‌گسیختگی هویت و ... در رمان بازتاب یافته است

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل فراداستانی رمان «هنا الوردة» اثر امجد ناصر

پیمان صالحی؛ مسلم خزلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 آذر 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.362739.612710

چکیده

فراداستان شیوه روایی پسامدرنی است که نویسنده در آن به اشکال مختلف می‌کوشد خیالی بودن و داستان‌وارگی آن را نمایان سازد و از اقتدار خدا‌گونه خود در نقل و روایت حوادث داستان بکاهد. در این شیوه روایی نویسنده ... بیشتر فراداستان شیوه روایی پسامدرنی است که نویسنده در آن به اشکال مختلف می‌کوشد خیالی بودن و داستان‌وارگی آن را نمایان سازد و از اقتدار خدا‌گونه خود در نقل و روایت حوادث داستان بکاهد. در این شیوه روایی نویسنده از قواعد روایت‌پردازی سنتی و کلاسیک دوری کرده و تصنعی بودن داستان را با تکنیک‌های فراداستانی برجسته می‌سازد. این شیوه روایی مورد توجه نویسندگان ادبیات عربی نیز واقع شد و بسیاری از نویسندگان با این شیوه روایی، فراداستان‌های مشهوری را خلق کردند. امجد ناصر نویسنده اردنی نیز از نویسندگانی است که در رمان «هنا الوردة» از تکنیک فراداستانی استفاده کرده است. لذا پژوهش حاضر با شیوه توصیفی – تحلیلی و آماری کاربست شیوه روایی فراداستان را در رمان مذکور مورد نقد و بررسی قرار داده است و اهداف نویسنده از به‌کارگیری این شیوه روایی را بیان کند. بر اساس یافته‌های پژوهش، ناصر به کمک تکنیک‌های فراداستانی همچون اتصال کوتاه، نقد داستان و اشاره به شیوه نگارش داستان، تلفیق ژانرها و سبک‌ها و عدم قطعیت و چندفرجامی کردن داستان، برساخته‌بودن رمانش را برجسته می‌کند و با دخالت‌ها و اظهار نظرهای فراداستانی خود، جهان خیالی داستان و جهان واقعیت را به هم متصل می‌کند و به خواننده نیز در فرایند روایت، نقش فعالی می‌دهد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

بررسی کارکردگرایانه جهان‌های زیرشمول در شعر ودیع سعاده بر پایه تئوری پُل ورث (مورد کاوی «محاولة وصل ضفتین بصوت»)

الهه ستاری؛ حسین شمس آبادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 آذر 1402

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.362390.612703

چکیده

برای شناخت و آگاهی دقیق از معانی و پیام‌های یک متن نمی‌توان به جهان اصلی آن اکتفاء کرد، بلکه بررسی جهان‌های زیرشمول آن نیز ضروری و بایسته است. بعد از پیشرفت رویکردهای شناختی در نقد ادبی، مقوله جهان‌های ... بیشتر برای شناخت و آگاهی دقیق از معانی و پیام‌های یک متن نمی‌توان به جهان اصلی آن اکتفاء کرد، بلکه بررسی جهان‌های زیرشمول آن نیز ضروری و بایسته است. بعد از پیشرفت رویکردهای شناختی در نقد ادبی، مقوله جهان‌های فرضی، ممکن، فرعی، زیرشمول و جهان‌هایی با این عناوین برای بررسی متون ادبی از دریچه‌ای جامع و جدید مورد توجه قرار گرفت، که از جمله این نظریات می‌توان به نظریه جهان متن پل‌ورث اشاره کرد. وی در نظریه جهان گفتمان، به سه مقوله برای تحلیل متن می‌پردازد که از جمله این مقوله‌ها، رویکرد جهان‌های زیرشمول یا جهان‌های فرعی است که با استفاده از پارامترهایی به وجود جهان‌ موجود دیگری که در بستر جهان اصلی شکل می‌گیرد می‌پردازد و معانی و کارکردهای آن را بررسی می‌کند. این مقاله با توجه به تعددگرایی گفتمانی و تنوع بافت‌های معنایی در شعر پست‌مدرن به بررسی چگونگی کاربست و تحلیل آن در دفتر شعری یکی از شاعران برجسته لبنانی به نام ودیع سعاده می‌پردازد تا بررسی کند که جهان‌های زیرشمول از چه میزان در شعر وی حضوری فعال دارد و شاعر چگونه آنها را برای تکثر و توسعه معنا به کار برده است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که ودیع سعاده در شعر خود، با استفاده از ساخت جهان‌های زیرشمول، همگام با پویانمایی، انعکاس صداهای خاموش و در حاشیه یا تبعید، دوری از واقعیت مطلق و روی آوردن به واقعیت متکثر و متنوع به جای جهانی ایستا و تک‌بعدی، از این جهان استفاده کرده است و از پارامترهای مختلف زمانی، مکانی، گفتاری، نگرشی استفاده کرده است.

مشاهده مقاله

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

دوره و شماره: مقالات آماده انتشار / پذیرفته شده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده