ادب عربی - فهرست مقالات

مظهرات الفلسفة الوجودیة فی روایة «أنا حرة» لإحسان عبدالقدوس بناءً علی نظریة کارل یاسبرز

یوسف متقیان نیا؛ نعیم عموری

دوره 15، شماره 4 ، آذر 1402، ، صفحه 99-118

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.364783.612723

چکیده

الوجودیة مذهب فلسفی یهتم بالمعانی والقیم الإنسانیة والشخصیة، ویطمح لتحقیق الوجود البشری الأصیل، یُعد الفیلسوف الألمانی الشهیر کارل یاسبرز من أبرز روادها. یرى یاسبرز أن الإنسان هو المخلوق الوحید الذی ... بیشتر الوجودیة مذهب فلسفی یهتم بالمعانی والقیم الإنسانیة والشخصیة، ویطمح لتحقیق الوجود البشری الأصیل، یُعد الفیلسوف الألمانی الشهیر کارل یاسبرز من أبرز روادها. یرى یاسبرز أن الإنسان هو المخلوق الوحید الذی یتمکن من تحدید مصیره وتحقق ذاته. وبالتالی، فإن الحریة هی جزء أساسی من الوجود البشری. ویعتبر یاسبرز أن مهمة الإنسان هی البحث عن معنى الحیاة ولا یتحقق ذلک إلا بالاتصال مع الغیر والسعی نحو العلو أو التعالی، وأن الإنسان الحر مسؤول عن قراراته وافعاله. تعکس الروایة المشکلات الإنسانیة والأسئلة البشریة فیما یتعلق بمختلف القضایا المعرفیة والأخلاقیة والفلسفیة، فلا تجد عمل روائی یخلو من بصمات التیارات الفکریة أو الفلسفیة، وکانت الفلسفة الوجودیة من أهم التیارات الفکریة فی الادب العربی الحدیث. أما إحسان عبدالقدوس الروائی والصحفی المصری فی طلیعة الکتّاب الذین تمثلت الوجودیة فی أعمالهم. ویهدف هذا البحث بالمنهج الوصفی التحلیلی أن یدرس واحدة من أهم روایاته وهی روایة «أنا حرة» بناءً على النظام الفلسفی الوجودی لکارل یاسبرز. یبدو أن الروائی تناول موضوع الوجود الفردی والتجربة الشخصیة والبحث عن المعنى الحقیقی للحیاة، وفی خضم صراعات البطلة وتحدیاتها، یتم التأکید على أهمیة الانتخابات الفردیة والمسؤولیة الشخصیة فی نظریة یاسبرز. وتظهر الروایة أیضًا عدم اهتمام المجتمع بالحاجات الشخصیة للأفراد والشعور بالوحدة والبعد عن الآخرین. ویتم التأکید على أهمیة قبول واقع الحیاة والاتصال بالآخرین للعثور على المعنى الحقیقی للحیاة وتحقق الأنا وذاتیة الفرد

إستراتیجیة القارئ لروایة مقبرة الإنکلیز لعلاء شاکر (دراسة وفقاً لنظریة فولفغانغ إیزر)

کلثوم باقری؛ ناصر زارع

دوره 15، شماره 4 ، آذر 1402، ، صفحه 119-142

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.362383.612705

چکیده

کثرت وتعدّدت الدراسات حول النظریات الموجهة للقارئ، وهی بحوث تحتاج إلى دقّة فائقة لقراءة النص، خاصة إذا کان النصّ روایة، وقد یصعب الأمر على الباحث إذا حضر المؤلّف نفسه فی النصّ السردی، کماوراء النصّ ... بیشتر کثرت وتعدّدت الدراسات حول النظریات الموجهة للقارئ، وهی بحوث تحتاج إلى دقّة فائقة لقراءة النص، خاصة إذا کان النصّ روایة، وقد یصعب الأمر على الباحث إذا حضر المؤلّف نفسه فی النصّ السردی، کماوراء النصّ إذا شملت الروایة مجموعة من الرواة، مما یتطلّب البحث دراسة الأنساق الأدبیة وأنواع القرّاء مثل القارئ الحقیقی والقارئ المتغیب وأنواعه، للکشف عما یحمل النصّ فی طیاته من تأویلات. ومن الروائیین العرب الذین اهتموا بشکل کبیر بکتابة النصّ غیر المألوف، هو الکاتب العراقی علاء شاکر، لاسیما فی روایته المسلسلة الممزوجة بالفانتازیا "مقبرة الإنکلیز"، حیث تشتبک الأحداث، والشخصیات، والحبکة، والرواة وهناک راوٍ میت یحکی عن مجریات موته وراویة تنهی الروایة بصورة مابعدسردیة، بطریقة تحفّز الروایة للقارئ مساحات کبیرة للتأویل. ما یرید البحث مناقشته هو المنظور الذاتی والمروی له والظاهراتیة والقارئ المضمَّن وآفاق التوقّعات وتجربة القارئ والمقدرة الأدبیة ونفسیة القارئ وقد تمّ العثور على أنواع القارئ المثالی والجامع فی الروایة حسب قراءة الباحثین لهذه الدراسة.. تم هذا البحث وفقاً للمنهج الوصفی- التحلیلی ومن سمات الدراسة العودة لنظریات المفکرین الذین تناولوا النظریات الموجّهة للقارئ. وأهم ما توصّل إلیه البحث أن القارئ فی هذه الروایة فاعل لیس منفعلاً ونصها لیس نصاً منغلقاً بل منفتحاًعلى القراءات المتعددة، لأن شاکر منح الحریة الکافیة للقارئ کی یتحرک من خلالها على مساحة النص وترکیزه على الدور المحوری للقارئ فی تشکیل النص. فی الحقیقة، شاکر جعل القارئ یشارک فی العملیة الإبداعیة التی تؤدی إلى التفاعل القوی بین القارئ والنص.

استخدامات الترکیب النحوی «من المفترض» فی الأفلام العربیة وفقا لنظریة هایمز

لیلا اسداله ئی؛ مسعود فکری

دوره 15، شماره 4 ، آذر 1402، ، صفحه 143-168

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.369378.612766

چکیده

نظرا لدور السیاق والثقافة فی تشکیل اللغة الخاصة فی کل مجتمع، یهدف البحث الحالی إلى استخدام المنهج الإثنوغرافی الذی یرکز بشکل خاص على السیاق، لتحدید البنیة و المعنى و الاستخدامات الخاصة و المحددة لترکیب ... بیشتر نظرا لدور السیاق والثقافة فی تشکیل اللغة الخاصة فی کل مجتمع، یهدف البحث الحالی إلى استخدام المنهج الإثنوغرافی الذی یرکز بشکل خاص على السیاق، لتحدید البنیة و المعنى و الاستخدامات الخاصة و المحددة لترکیب من المفترض مبنیا علی استخدامها فی المجتمع الناطق باللغة العربیة و تطبیقا لاصول النحو التعلیمی و لیس النحو العلمی و هذا المضمار لم یتم تحدیده فی الکتب النحویة حتى الآن. ولتحقیق هذا الهدف تمت مشاهدة و مراقبة 173 فلما عربیا وتسجیل أمثلة توضیحیة لترکیب من المفترض ومن ثم تحلیلها. وبعد جمع البیانات، قمنا باستکشافها بناءً على نظریة هایمز (1962). أعطت نتائج البحث مخططًا لبنیة و معنى هذا الترکیب النحوی المستخدم على نطاق واسع. و بحسب التحلیلات التی تم إجراؤها، فبالإضافة إلى الترکیب المنشود، فإن "المفترض" و"یفترض" فی الوجوه الإیجابیة و"لا یفترض" و"لم یفترض" فی الوجوه السلبیة تظهر أبعادا بنیویة مختلفة لهذا الترکیب، و هو یستخدم للتعبیر عن الأفکار العلمیة و التجریبیة و الشخصیة، کما یستخدم للتعبیر عن االقوانین و الخطط و الوعود و الاتفاقیات المحددة مسبقاً بین الناس و یترجم بصیغة "باید ... میبود / قرار بود.../ قرار است/ پیش‌فرض آنست که... (ایجابی) " و "مگر نباید.../ مگر قرار نبود... / مگر قرار نیست.../ پیش‌فرض آنست که...(سلبی)" إلى اللغة الفارسیة. وأخیراً، ومن خلال تحلیل الأفلام الإنجلیزیة التی کانت الأفلام العربیة مدبلجة منها غالبا، وجدنا المعادل النحوی للترکیب المطلوب فی اللغة الإنجلیزیة لیکون دلیلاً فی التصنیف الجدید لهذا الترکیب فی اللغة العربیة

تحلیل نشانه‌شناختی قصیدة الحزن صلاح عبد‌الصبور بر اساس دیدگاه مایکل ریفاتر

زینه عرفت پور

دوره 15، شماره 3 ، مهر 1402، ، صفحه 1-16

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.352697.612622

چکیده

در نشانه شناسی معاصر در حوزۀ مطالعات روایت‌شناسی اگر نام هایی چون پراپ، گریماس، تودوروف، ژنت و بارت وجود دارد، در عرصۀ شعر باید مایکل ریفاتر را یکی از نظریه‌پردازان روشمند دانست. ریفاتر در سیر ... بیشتر در نشانه شناسی معاصر در حوزۀ مطالعات روایت‌شناسی اگر نام هایی چون پراپ، گریماس، تودوروف، ژنت و بارت وجود دارد، در عرصۀ شعر باید مایکل ریفاتر را یکی از نظریه‌پردازان روشمند دانست. ریفاتر در سیر اندیشه ها و نظریه هایش از «سبک‌شناسی ساختاری» به‌سوی نشانه‌شناسی شعر و تولید متن روی میآورد و در این راستا نشانه ها و عناصر ایجادکنندۀ ادبیت متن شعری را ارائه می دهد. در نظریۀ ریفاتر دو شیوۀ خوانش مطرح است: خوانش اکتشافی یا خطی و خوانش نشانه شناختی یا پس‌نگر که خواننده از طریق آن ها، پس از بررسی عناصر ادبیت متن یعنی نادستوری ها (دستورگریزی)، منظومه‌های توصیفی، انباشت ها (ترادفها) و هیپوگرام (تصویر کلیشه ای که از طریق کل شعر در ذهن خواننده القا می شود)، به ماتریس یا شبکۀ شعر دست می یابد که همان گزارۀ بنیادی شعر است و اسباب وحدت را فراهم می‌کند. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، پس از خوانش اکتشافی و خوانش نشانه شناختی قصیدة الحزن به این نتیجه رسیدیم که عناصر نشانه‌شناختی بر مبنای دیدگاه ریفاتر، در خوانش سطح نشانه‌شناختی قصیدة الحزن عبدالصبور به‌خوبی می‌تواند ایفای نقش‌کند؛ قصیدة الحزن از ‌لحاظ واژگانی و نحوی نا‌دستوری‌های اندکی دارد، ولی ازلحاظ معنایی نادستوری های زیادی دارد که از‌طریق تشبیه، استعاره و کنایه خود‌نمایی می‌کنند. از سوی دیگر منظومه‌های توصیفی، انباشت ها، هیپوگرام و نهایتاً ماتریس متن، همگی در کنار هم موضوعات کلیدی شعر را به‌تصویر می‌کشند و وحدت شعری را محقق‌می‌سازند

مردم سالاری روایت در مجموعه داستانی «المکافاة» اثر «ابن‌الدایة»

سیده اکرم رخشنده نیا؛ شهرام دلشاد

دوره 15، شماره 3 ، مهر 1402، ، صفحه 41-56

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.352369.612618

چکیده

با توجه به پیچیدگی و جدید بودن مقوله مردم سالاری، طبیعی است که شمار زیادی از آثار کلاسیک ادبیات عربی که پایبند سنت ها و اصول مشخص و قواعدی دگماتیسماند، از آن محروم باشد؛ اما در پارهای از آثار، ... بیشتر با توجه به پیچیدگی و جدید بودن مقوله مردم سالاری، طبیعی است که شمار زیادی از آثار کلاسیک ادبیات عربی که پایبند سنت ها و اصول مشخص و قواعدی دگماتیسماند، از آن محروم باشد؛ اما در پارهای از آثار، نویسنده با تبدیل روایت به بستری برای بازتاب صداها، فرهنگ ها و اندیشه های مختلف، در تلاش است مسائل مردم عادی و طبقات مختلف جامعه را با رویکردی مردمی بیان کند. این فرایند، زمینه را برای رهایی داستان از بند جزمیت و یکجانبه نگری فراهم کرده و به ادغام افکار و فرهنگ ها و القاء خوانش های بیشتر انجامیده است. ابنالدایة در کتاب داستانی المکافأة، با تبعیت از واقع گرایی، اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر طولونیان در مصر را بازتاب داده است و به عنوان نویسنده ای با اندیشه مردمی سعی در به هنجارسازی فرهنگ و آشتی دادن میان عقاید و افکار و سلایق می نماید. موضوعی که فعالیت ابنالدایة در دربار و مرکز سیاسی قاهره عصر آلطولون که با اصلاحات گسترده ای همراه بوده، در اتخاذ این رویکرد، بی تأثیر نبود. با توجه به ضرورت کاوش این قضیه در آثار کلاسـیک عربی، این مقاله درصدد بررسی روایت مردمی و ویژگی های اصلی آن، در کتاب مکافات ابنالدایه است. نتیجه نشان می دهد که مجموعه داستانی مذکور، از ویژگی هایی چون تعدد صدا و لحن، شمولیت و همه جانبه گری، کثرت گرایی و آشتی دادن فرهنگ ها و افکار و ادغام آنها، بازتاب فرهنگ عامه و کاربرد زبان شفاهی برخوردار است و اثری است با رویکرد مردمی که با تکیه بر مفهوم آزاداندیشی و پرهیز از جزمیت روایت شده است

استعاره مفهومی در خوانش اگزیستانسیالیستی مفاهیم آزادی و مرگ در اشعار خلیل حاوی

آرزو چالسری؛ علی اسودی؛ طیبه آخوندی؛ محمد رضا خضری

دوره 15، شماره 3 ، مهر 1402، ، صفحه 99-113

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.355636.612651

چکیده

یکی از مباحث اساسی زبان‌شناسی‌شناختی استعاره مفهومی است که بر اساس آن یک حوزه مفهومی ناشناخته و انتزاعی با تطبیق با مفاهیم شناخته‌شده و ملموس در ذهن انسان قابل درک می‌گردد که این مفاهیم شناخته‌شده ... بیشتر یکی از مباحث اساسی زبان‌شناسی‌شناختی استعاره مفهومی است که بر اساس آن یک حوزه مفهومی ناشناخته و انتزاعی با تطبیق با مفاهیم شناخته‌شده و ملموس در ذهن انسان قابل درک می‌گردد که این مفاهیم شناخته‌شده برخاسته از تجربیات انسان در همه ابعاد زندگی‌اش اعم از فلسفه و ادبیات است؛ از سویی دیگر اگزیستانسیالیسم مکتبی فلسفی است که ادبیات را دستاویز بیان پندارهایش قرار داده؛ روی آوردن فیلسوف اگزیستانسیالیسم به بیان ادبی موجب آمیزش فلسفه با ادبیات شد. در ادبیات اگزیستانسیالیستی به مضامینی چون تنهایی، دلهره، حزن، پوچی، آزادی و مرگ پرداخته می‌شود. در این میان ادبیات عرب و به‌ویژه شعر از مفاهیم این مکتب بی‌تأثیر نماند؛ نمونه‌ای از این اقبال را در اشعار خلیل الحاوی شاعر معاصر لبنانی می‌توان دید چراکه طنین مؤلفه‌های آزادی و مرگ در سروده‌هایش پدیدار است؛ وی مفاهیم ناامیدی، تألم، حقارت و یأس ناشی از شکست‌های پیاپی اعراب و به‌خصوص قیام 1967 م که پژواک ویژه‌ای در روح و جانش داشت را؛ که همگی مفاهیمی انتزاعی هستند- با مفاهیمی ملموس و محسوس به زیبایی و هنرمندانه به تصویر می‌کشد و از اسلوب استعارۀ مفهومی مدد می‌جوید. لذا نگارندگان بر آن هستند تا با روش توصیفی - تحلیلی به انواع استعاره مفهومی در مؤلفه‌های اگزیستانسیالیستی آزادی و مرگ در سروده‌های الحاوی بپردازند؛ نتایج حاکی از آن است که شاعر برای بیان افکار انتزاعی و وجودی خود نه تنها از استعاره مفهومی سود جسته، بلکه همسویی و انطباق انواع سه‌گانه استعاره مفهومی به درک بهتر این تفکر انسجام بخشیده است

روش شناسی رویکردِ خوانشی نصر حامد ابوزید از اندیشه عبدالقاهر جرجانی

رسول دهقان ضاد؛ الهام بابلی بهمه

دوره 15، شماره 3 ، مهر 1402، ، صفحه 99-116

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.359080.612691

چکیده

بررسی سیر تحولی اندیشه های اسلامی بیانگر توجه متفکران با رویکردهای گوناگون به متون دینی است. همین امر، سبب شکل گیری علوم مختلف بر مبنای جهان بینی دینی گردیده تا اینکه علوم مشترک متأثر از آن ... بیشتر بررسی سیر تحولی اندیشه های اسلامی بیانگر توجه متفکران با رویکردهای گوناگون به متون دینی است. همین امر، سبب شکل گیری علوم مختلف بر مبنای جهان بینی دینی گردیده تا اینکه علوم مشترک متأثر از آن شدند. این تأثیر و تأثر در حوزه اندیشه، به ویژه در زمینه علوم بلاغی بسترساز بسیاری از تحولات شد. یکی از متفکران نواندیشِ معاصر عربی، نصر حامد ابوزید (۱۹۴۳ م) است که با گزینش تئوری های هرمنوتیکی به تطبیق مطالعات خود در اندیشه بلاغی عبدالقاهر جرجانی (۴۷۱ هـ) پرداخت. در پرتو اهمیت مسئله که شناخت الگوی فکری جرجانی و بهره برداری های صورت گرفته از آراء ایشان توسط ابوزید با رویکردهای فکری – انتقادی جدید است، مقاله حاضر کوشیده است تا با رویکرد کیفی و به روش استقرایی به استخراج محلِ استنادهای ابوزید از آراء جرجانی، بررسی ریشه های فکری و نحوه خوانش این آراء در اندیشه او بپردازد. نتایج تحقیق حاکی از این است که نصر حامد با یک رویکرد انتقادی و دو روش: استناد به اندیشه متفکران و هرمنوتیک نسبی گرایی به تحلیل میراث اسلامی می پردازد. وی با خوانش و تغییر روش فکری جرجانی در فهم متن، او را در نسبیگرایی در فرهنگ عربی پیشگام میداند. ابوزید با انتساب مؤلفه هایی همچون خواننده محوری، نفیِ قصد متکلم، نفیِ معنای ظاهری و نفیِ استلزامِ معنایی در عبارت های دارای معنای مجازی، تعدد قرائت، تعدد متکلم و برابری اعجاز با برداشتِ نواندیشانه به اندیشه جرجانی، وی را جریان ساز رویکردی انتقادی در حوزه فکر معاصر عربی می داند.

بررسی دیدگاه روایی در رمان «یا مریم» اثر سنان انطون بر مبنای الگوی آسپنسکی و فاولر

علی صیادانی؛ پرویز احمدزاده هوج؛ سپیده باقری اوزان

دوره 15، شماره 3 ، مهر 1402، ، صفحه 115-139

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.355945.612661

چکیده

دیدگاه روایی به معنای چشم اندازی است که داستان از طریق آن روایت می شود و از موضوعات مهمی است که در تحلیل متون روایی مورد بررسی قرار می گیرد. یکی از مهم‌ترین و نخستین رویکردهای تحلیلی در این حوزه، ... بیشتر دیدگاه روایی به معنای چشم اندازی است که داستان از طریق آن روایت می شود و از موضوعات مهمی است که در تحلیل متون روایی مورد بررسی قرار می گیرد. یکی از مهم‌ترین و نخستین رویکردهای تحلیلی در این حوزه، الگوی جامع و نظاممندی است که بوریس آسپنسکی و راجر فاولر برای بررسی زاویۀ دید پیشنهاد کرده اند. این الگو که از چهار بخش دیدگاه زمانی، مکانی، روان شناختی و ایدئولوژیک تشکیل یافته است، با تکیه بر روش های زبانی به بررسی نقش راوی در جریان روایت می پردازد. مقالۀ حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ رویکرد مذکور به تحلیل رمان «یا مریم» اثر سنان انطون، از نویسندگان معاصر عراق پرداخته و دیدگاه راوی را در سطوح چهارگانۀ فوق بررسی کرده است. بر اساس نتایج این پژوهش، رمان یا مریم دارای روایت چندگانه است و در همۀ این روایت ها اعم از زاویه دید اول شخص و سوم شخص دانای کل از دیدگاه درونی استفاده شده است که افکار و احساسات شخصیت ها را شرح می دهد. همچنین بررسی ها در سطح دیدگاه ایدئولوژیک نشان می دهد که انطون در پی تبیین حقوق مسیحیت و انتقاد از وضع کنونی مسیحیان است و در قالب شخصیت های محوری روایت، در حقیقت سیمای مسیحیان عراق را ترسیم می کند که به دلیل ناامنی و بیعدالتی به مهاجرت روی آورده اند.

تحلیل فرآیند هویت‌سازی کنشگر اجتماعی غالب در رمان شظایا فیروز از منظر کاستلز

زینب قاسمی اصل؛ حسین الیاسی مفرد

دوره 15، شماره 2 ، خرداد 1402، ، صفحه 23-48

https://doi.org/10.22059/jalit.2022.346964.612572

چکیده

گفتمان‌های موجود در جامعه از نظر فرهنگی بر پایه زنجیره‌ای از مفاهیم و شبکه‌های معنایی خاص خود استوار هستند. در این میان، شبکه اصلی معنایی که هویت اجتماع بر پایه آن بنیان نهاده می‌شود، متعلق به کنشگرانی ... بیشتر گفتمان‌های موجود در جامعه از نظر فرهنگی بر پایه زنجیره‌ای از مفاهیم و شبکه‌های معنایی خاص خود استوار هستند. در این میان، شبکه اصلی معنایی که هویت اجتماع بر پایه آن بنیان نهاده می‌شود، متعلق به کنشگرانی است که با تکیه بر قدرت خویش بتوانند بر دیگر کنشگران موجود در جامعه بیشترین تاثیر را بگذارند. مانوئل کاستلز با تکیه بر همین اصل، انواع هویت را به سه دسته هویت برنامه‌ساز، هویت مشروعیت‌بخش و هویت مقاومت تقسیم کرده است. این پژوهش با هدف تبیین ویژگی‌های عملکردی کنشگر غالب رمان شظایا فیروز به بررسی فرآیند هویت‌سازی در این داستان پرداخته است. بدین منظور با تکیه بر نظریه جامعه شبکه‌ای کاستلز، ابتدا همه کنشگران رمان شناسایی و وضعیت آنان از جهت میزان تأثیر و تاثر بر یکدیگر بررسی شد. در این میان داعش با تکیه بر قدرت نظامی و سیاسی و اثرگذاری عمیق بر دیگر شخصیت‌های رمان به عنوان کنشگر غالب شناسایی و عملکرد آن در جهت هویت‌سازی تحلیل شد. این کنشگر در فرآیند خاصی ابتدا با جابه جایی معانی و ارزش‌ها سعی در ایجاد هویت جدید دارد و در گام بعدی به جعل هویت مشروعیت بخش می‌پردازد تا معانی هویتی مدنظر خود را مستحکم نماید. در اجرای گام‌های بالا، کنشگر غالب از تکنولوژی به شکل خاصی که منطبق بر فضای پست مدرن است استفاده کرده و سعی در ایجاد فضای آخرالزمانی دارد تا بتواند اندیشه رهایی بخش را به عنوان چشم انداز هویت جدید و راه برون رفت از فضای مورد اشاره، معرفی نماید. زنان به عنوان کنشگر مغلوب، همواره در معرض استراتژی بازتعریف هویتی داعش قرار داشته و بیشترین تمرکز کنشگر غالب نیز بر استحاله هویت کنشگران زن و ایجاد تغییرات هویتی کلان در چارچوب جامعه جدید می‌باشد

واکاوی سازوکارهای دفاعی درداستان «عیناک قدری» اثر غاده السمان

حسین ناظری؛ زهرا حقایقی؛ سیده زهرا مکی

دوره 15، شماره 2 ، خرداد 1402، ، صفحه 49-67

https://doi.org/10.22059/jalit.2022.347614.612579

چکیده

غاغادة السمان نویسنده نام آشنای سوری الاصل که در بیشتر آثار خویش به موضوع زن وحقوق وی می‌پردازد و عیناک قدری نخسین داستان در مجموعه‌ای باهمین نام، که از نادیده شدن حقوق زنان در جامعه سخن می‌گوید و همین ... بیشتر غاغادة السمان نویسنده نام آشنای سوری الاصل که در بیشتر آثار خویش به موضوع زن وحقوق وی می‌پردازد و عیناک قدری نخسین داستان در مجموعه‌ای باهمین نام، که از نادیده شدن حقوق زنان در جامعه سخن می‌گوید و همین امر ضرورت بررسی نگاه نویسندگان زن عرب زبان را از منظرهای مختلف می‌طلبد و نقد روان‌شناختی یکی از حوزه‌های جدید نقد ادبی به شمار می‌رود که ناقد در آن با تکیه بر اصول و مبانی روان‌شناسی، محرّک‌ها و هیجانات روحی و عوامل مؤثر بر آفرینش یک اثر ادبی را مورد بررسی قرار می‌دهد نظر به اینکه روان انسان به طور ناآگاهانه یا آگاهانه از ابزارهای مختلفی برای کنترل اضطراب و رسیدن به آرامش استفاده می‌کند که به آنها ساز و کارهای دفاعی می‌گویند. هدف از این پژوهش،بررسی جلوه های مکانیسم دفاعی نظریۀ فروید در داستان عیناک قدری است تا با واکاوی کشکمش‌های درونی، ذهنی و رفتاری شخصیت اصلی، ژرف ساختی عمیق از مشکلات دنیای زنان ارائه گردد. در این جستار با شیوه توصیف و تحلیل و با رویکرد متن محور و بر بنیان نظریه مکانیسم دفاعی فروید، این داستان مورد بررسی قرار گرفته است. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد غاده السمان با شخصیت‌پردازی قوی در داستان عیناک قدری موفق شده چگونگی به کارگیری این سازوکارها را توسط طلعت به عنوان شخصیت اصلی با کاربست شیوه‌های نوین ارائۀ داستان که بر پایۀ توصیف شخصیت و حالات ذهنی او ترسیم نماید. شخصیت اصلی داستان در رویارویی با واقعیت جامعۀ مردسالارانه، جهت کاهش اضطراب‌های درونی خود از مکانیسم‌های دفاعی استفاده می‌کند و سازوکار سرکوب و انکار پررنگ ترین مکانیسم در این داستان است که شخصیت اصلی در راستای کسب فرامن به آن روی آورده است.

پدیدارشناسی در قصیده «المئذنة» آدونیس بر اساس نظریه هوسرل

سید رضا میراحمدی؛ علی اکبر نورسیده؛ رقیه پوربایرام الوارس

دوره 15، شماره 2 ، خرداد 1402، ، صفحه 69-86

https://doi.org/10.22059/jalit.2022.347764.612583

چکیده

نشانه - معناشناسی با پشت سرنهادن نشانهشناسی ساختگرا، گر متضمن تحولاتی مهم ازجمله پرداختن به موضوعاتی چون تن، ادراک، احساس و حضور گردید و بهتدریج به دورنمایی پدیدار شناختی گرایش پیدا ... بیشتر نشانه - معناشناسی با پشت سرنهادن نشانهشناسی ساختگرا، گر متضمن تحولاتی مهم ازجمله پرداختن به موضوعاتی چون تن، ادراک، احساس و حضور گردید و بهتدریج به دورنمایی پدیدار شناختی گرایش پیدا کرد. درک و تجربۀ حسی جهان با تنی حساس که نقش ادراک و تولید معنا را بر عهده دارد از موارد مورد اهتمام این گرایش است. در این حالت فرایند معناسازی باز و سیال است و ما را با حضوری مواجه می‌سازد که احساس، ادراک و تجربۀ زیستی او منشأ تولیدات زبانی قرار می‌گیرد. در همین راستا، شعری کوتاه از آدونیس شاعر سوری (1930) تحت عنوان «المئذنة / گلدسته» انتخاب گردید تا تجربۀ زیستۀ شاعر، استحالۀ احساسات به معنا و نقش سوژه و ابژه در تحقق معنای تجربه‌شده بررسی شود. رویکرد این پژوهش، تحلیل تجربۀ زیستی شاعر با ابزار پدیدارشناسی است و قلمرو کشف شهود شاعر، متعلق به دالها و نشانههای موجود در بستر نشانههای حسی-ادراکی گفتمان است. یافتههای پژوهش نشان می‌دهد که ما در این گفتمان با گفتمان شوشی مواجه هستیم و مسئلۀ شوش متضمن مواجهه با پدیدارشناسی است و به نظر می‌رسد پدیدارشناسی نشانههای قصیده آدونیس بیانگر منفک بودن معنا و تجربه بهعنوان دو فرایند مجزا، اما درعینحال همسویی آنها است. یعنی از نشانهها، معنا و از معنا، تجربۀ و جهان زیستۀ شاعر آشکار میشود که نوعی حس غربت و دلتنگی است. همچنین آنچه به معنا هویت میدهد جهت و زاویۀ دیدی است که آدونیس به‌عنوان گفته پرداز به صحنۀ اصلی گفتمان میدهد تا واقعۀ سرکوب سنت با محوریت گلدسته و پایان آن با دودکش محقق گردد و تصویری ممکن از صحنۀ پدیدار شناختی به وجود می‌آورد

بررسی و تحلیل رمان اعجام سنان انطون بر پایۀ نظریۀ گریماس

محدثه مزوری؛ علی نجفی ایوکی؛ محسن سیفی

دوره 15، شماره 2 ، خرداد 1402، ، صفحه 87-106

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.347980.612584

چکیده

روایت‌شناسی یکی از شاخه‌های نقد ادبی است که به بررسی روایت‌های داستانی می‌پردازد. ولادیمیر پراپ و بعد از او گریماس در این زمینه بررسی‌هایی داشته‌اند؛ گریماس معتقد بود که داستان‌ها و روایت‌ها با ... بیشتر روایت‌شناسی یکی از شاخه‌های نقد ادبی است که به بررسی روایت‌های داستانی می‌پردازد. ولادیمیر پراپ و بعد از او گریماس در این زمینه بررسی‌هایی داشته‌اند؛ گریماس معتقد بود که داستان‌ها و روایت‌ها با قالب‌های مختلف خود،‍ از الگوهایی پیروی می‌کنند که با کشف این الگو‌ها می‌توان به درک بهتری از این داستان‌ها نائل شد. الگوها قابلیت انطباق با رمان‌های پیچیدۀ امروزی را دارند. به باور وی هر داستانی تابع یکی از این ساختارهای روایت است: 1- قرارداد (ممنوعیت)- نقض – مجازات 2- فقدان قرارداد (بی‌نظمی)- وجود قرارداد (نظم). بر اساس نظریۀ او، شش نقش یا کنشگر در همۀ روایت‌ها وجود دارد که عبارت‌اند از فاعل، هدف، فرستنده، گیرنده، یاریگر و بازدارنده. بنا بر نظر گریماس، در هر داستانی گزاره‌های روایی (وصفی، وجهی و متعدی) و زنجیره‌های روایی (اجرایی، پیمانی، انفصالی) قابل مشاهده است. بر‌این‌اساس، پژوهش حاضر می‌کوشد با رویکرد کیفی و روش توصیفی ـ تحلیلی رمان اعجام نوشتۀ نویسندۀ عراقی سنان انطون را بر پایۀ نظریۀ کیفی مورد ارزیابی و نقد قرار دهد. از نتایج تحقیق آن است که در این رمان یکی از ساختارهای روایت گریماس یعنی قرارداد- نقض- مجازات مشاهده می‌شود و سیر کلی داستان از مثبت به منفی است. همچنین در رمان مورد مطالعه، شش نقش یا کنشگر، گزاره‌های روایی و زنجیره‌های روایی نظریۀ گریماس به وضوح قابل شناسایی و ردیابی هستند

رئالیسم وجادو در گزاره های ذهنی حسن کمال خوانشی از ابعاد پیدا وپنهان رئالیسم جادوئی در رمان «المرحوم»

مالک عبدی؛ محمدرضا شیرخانی؛ سیده زینب فقیه

دوره 15، شماره 2 ، خرداد 1402، ، صفحه 107-128

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.351451.612611

چکیده

رئالیسم جادویی از شاخصه‌های واقعگرایی است که با خیال در آمیخته و ساختارهای واقعیت را تغییر داده است. حسن کمال از جمله پیشگامان این سبک داستان نویسی در ادبیات داستانی معاصر مصر است که رمان «المرحوم» ... بیشتر رئالیسم جادویی از شاخصه‌های واقعگرایی است که با خیال در آمیخته و ساختارهای واقعیت را تغییر داده است. حسن کمال از جمله پیشگامان این سبک داستان نویسی در ادبیات داستانی معاصر مصر است که رمان «المرحوم» را به سبک رئالیسم جادویی نوشته و در آن به بیان درد و رنج دانشجویان پزشکی اتاق تشریح و جامعه انسانی پرداخته است. سبک نویسندگی وی موجب شد تا اثرش جنبههای اعجاب انگیزی از جمله کاربرد موفق عناصر رئالیسم جادویی داشته باشد. لزوم شناخت درونمایه و عناصر رئالیسم جادویی در «المرحوم»، ضرورت اصلی پژوهش است. در این پژوهش، با بهرهگیرى از روش توصیفی- تحلیلی به چنین نتایجی ىست مییابیم: توصیف جزئیات یک اتاق تشریح توسط محمود سلمان، استفاده از رئالیسم جادویی برای بیان مشکلات سیاسی و اجتماعی موجود در جامعه، دوگانگی شخصیت درعالم رئال و خیال، نشان از وجود رنگی از خیال و جادو در بستر واقعی رمان «المرحوم» دارد که به کمک مؤلفههای ذکر شده میتوان مشکلات جامعه مصر را به شیوهای جدیدتر به خواننده نشان داد. اتاق تشریح نمادی از ساختار جامعه مصر است که کمال از این ژرفا به عنوان ابزاری برای نشان دادن رویدادهای پزشکی مصر بهره می‌گیرد. در این داستان مؤلفههای رئالیسم جادویی؛ مانند دوگانگی، کشمکش، رازگونگی، سکوت اختیاری، صدا و بو (در ابعاد مختلف آن) حضوری پررنگتر و برجستهتر دارد. برجستهترین این مؤلفهها در «المرحوم» به کشمکش ذهنی محمود سلمان و جسد مرحوم و رازگونگی وی برمىگردد. تقابل جهان خیالی و واقعی در جای‌جای رمان مشاهده می‌شود. این در حالی است که دیگر مؤلفهها را نمیتوان نادیده انگاشت. هدف نهائی این پژوهش نیز آن است که به کُنِشمندیِ عناصر فعال رئالیسم جادویی در پردازش طرحوارههای داستانی رمان المرحوم پی برده و نقش این نمادهای تلفیقی را در ارائه تصویری باورپذیرتر از مشکلات جامعه مصر برای خواننده تبیین نماییم

کاربست فرانقش اندیشگانی در رسالة الغفران ابوالعلاء المعری براساس الگوی مایکل هلیدی

فؤاد عبدالله زاده؛ محمد یعقوبی؛ غلامعباس رضایی هفتادر؛ عبدالحمید احمدی

دوره 15، شماره 2 ، خرداد 1402، ، صفحه 129-144

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.352133.612617

چکیده

امروزه نظریه‌های مختلف زبان‌شناسی با رویه‌های پرکاربرد در عرصۀ تحلیل متون ادبی تأثیر بارزی دارد. ازجملۀ این نظریهها، نگاه اجتماعی به زبان بر پایه نظام تقش‌گرا است که توسط زبانشناس معروف مایکل هلیدی ... بیشتر امروزه نظریه‌های مختلف زبان‌شناسی با رویه‌های پرکاربرد در عرصۀ تحلیل متون ادبی تأثیر بارزی دارد. ازجملۀ این نظریهها، نگاه اجتماعی به زبان بر پایه نظام تقش‌گرا است که توسط زبانشناس معروف مایکل هلیدی (1994 م) ارائه شده است. دستور نظاممند-نقشگرا رویکردی است زبانشناسی که زبان را در بافت فرهنگی و موقعیتی مورد بررسی قرار میدهد، این رویکرد بر نقش و معنای زبان استوار است. رسالة الغفران اثر ابوالعلاءمعری، متنی است ادبی از سفر خیالی ابن قارح به عالم بهشت و دوزخ و توصیف حال ساکنان این دو مکان. از آن‌جا که موضوع و چارچوب این متن بر طرح مفاهیمی استوار است که نظام اندیشگانی معری به عنوان یکی از برجسته ترین شخصیتهای متفکر تمدن عربی اسلامی را بازبانی نمادین و غیر مستقیم درباره عصر عباسی و اوضاع طبقات اجتماعی و به ویژه ادبا را بازگو میکند؛ لذا در پژوهش حاضر تلاش می‌شود بینش و تجربۀ زیستۀ ابوالعلاء از پدیده های اجتماعی و واقعی عصر او برمبنای این رویکرد زبانشناسی غیرصورتگرایانه مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان می‌دهد ارتباطی دوسویه بین نمود روساخت نقشهای زبانی و چهارچوبهای فرهنگی اجتماعی در این اثر وجود دارد وبیشترین بسامد فرآیند اندیشگانی این اثر شامل فرآیند ذهنی (%30)، کلامی (%26) و مادی (%26) است.

تحلیل الشخصیات الرئیسة للمرأة فی روایة «الکلب والشتاء الطویل» لشهرنوش بارسی بور وروایة «الوجوه فی الزحام» لفاطمة یوسف العلی فی ضوء نظریة التفاعل الرمزی

محمود حیدری؛ مینا خوبانیان

دوره 14، شماره 4 ، بهمن 1401، ، صفحه 51-69

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.330317.612447

چکیده

تدرس نظریة التفاعل الرمزی أعمال وأنشطة الناس فی التعامل مع الظواهر الاجتماعیة. یعد التحقیق فی تنمیة الشخصیة بناءً على الإجراءات الفردیة أحد الموضوعات الرئیسة لهذه النظریة. یعتقد مؤسسو هذه النظریة (جورج ... بیشتر تدرس نظریة التفاعل الرمزی أعمال وأنشطة الناس فی التعامل مع الظواهر الاجتماعیة. یعد التحقیق فی تنمیة الشخصیة بناءً على الإجراءات الفردیة أحد الموضوعات الرئیسة لهذه النظریة. یعتقد مؤسسو هذه النظریة (جورج هربرت مید وهربرت بلومر) أن التحلیل السلوکی یجب أن یقوم على "الفعل الاجتماعی"، لأن "الذات" تتشکل فی التواصل مع المجتمع، مؤکدین على العلاقة ذات الاتجاهین بین الفرد والمجتمع. تدرس المقالة ، شخصیة المرأة ودینامیاتها وأدوارها الجندریة (الأدوار الاجتماعیة بناءً على الجنس)، فی الأدب الروائی بناءً على هذه النظریة، ولهذا الغرض تستخدم لتحلیل الشخصیات، أربعة مکونات: مفهوم الذات والسمات السلوکیة وأنماط العلاقات وموقع الشخصیات فی هرم السلطة. انتهج البحث منهج تحلیل المحتوى النوعی بمقاربة تطبیقیة لمجتمعی إیران والکویت، وعیّنة التحلیل هی روایة الکلب والشتاء الطویل (سگ و زمستان بلند) لشهرنوش بارسی بور والوجوه فی الزحام لفاطمة یوسف العلی. أظهرت نتائج البحث أنّ الشخصیتین الرئیستین فی هاتین الروایتین؛ حوری وأحلام، وُضعتا ضمن فئة النساء الحدیثات حسب المکونات السابقة. إنهما ترفضان قبول التقالید حول الجنس بین الرجل والمرأة وتسعیان إلى إعادة تعریفه وجمیع التعریفات المتعلقة به. کما أن هذه الشخصیات الملهمة تعتبر نفسها نساء قادرات یستخدمن قدراتهن لتحقیق هدف المساواة بین الجنسین وإعمال حقوق المرأة، ویمتلکن خصائص مثل: عدم الخضوع، کسر التقالید، النشاط الجنسی، الشجاعة، إلخ.، متبعاتٍ مجموعةً من أنماط التواصل بین الذکور والإناث. وفقًا لتقییم هذا البحث، فإن النساء اللواتی یتمتعن بخصائص أنثویة أو یتبعن أنماط اتصال لیست أنثویة حصریًا ویعتبرن أنفسهن أفرادًا قادرات یتم تضمینهن فی مجموعة النساء الحدیثات

ملتقى أدب المقاومة والأدب التنبّؤی دراسة مقارنة فی شعر سمیح القاسم وعبدالله بَشیو

سید مهدی مسبوق؛ ناصح ملایی؛ صلاح الدین عبدی

دوره 14، شماره 4 ، بهمن 1401، ، صفحه 71-89

https://doi.org/10.22059/jalit.2022.349698.612594

چکیده

الأدب التنبّؤی أو ما یسمى بأدب آخرالزمان ونهایة العالم أو الأدب الأبوکالیبسی یتناول النصوص الأدبیة التی تتنبأ بحدوث أمور مختلفة فی المستقبل سواء أ کانت مفرحة أم محزنة. قد اختصت هذه النصوص التنبؤیة فی ... بیشتر الأدب التنبّؤی أو ما یسمى بأدب آخرالزمان ونهایة العالم أو الأدب الأبوکالیبسی یتناول النصوص الأدبیة التی تتنبأ بحدوث أمور مختلفة فی المستقبل سواء أ کانت مفرحة أم محزنة. قد اختصت هذه النصوص التنبؤیة فی بادئ الأمر بالطقوس الدینیة، لکنها وجدت المجال فی الأدب ولاسیما أدب المقاومة. یوظّف أدب المقاومة أسالیب مختلفة وینشد طرقا تقرّبه إلى أهدافه المنشودة خطوة أو خطوات، ومن هذه الأسالیب والطرق هی الاستشراف والتنبؤ بمستقبل زاهر للمقاومة والحرکات الانتفاضیة ضد الأعداء. للشاعرین سمیح القاسم العربی وعبدالله بَشیو الکردی باعتبارهما من رکائز أدب المقاومة فی الأدبین العربی والکردی أشعار تنبؤیة. لقد خاب الشاعران من الأجیال السابقة بسبب ظروف مؤسفة وویلات مخزیة حلّت بوطنهما وشعبهما فوجدا ضالتهما فی أجیال قادمة تأمل فی أیام جمیلة تتحقّق فیها آمالهما. اختیر فی هذه الدراسة ثلاثة دفاتر من أعمال کلا الشاعرین وهی «أغانی الدروب»، و«اِرَم»، و «فی انتظار طائر الرعد» لسمیح القاسم و « 12 وانه بو منالان»، و«برووسکه جاندن»، و«براکوجی» لعبدالله بَشیو، فأجریت مقارنة مواطن الائتلاف فی رؤیتهما الخیالیة عن هذا الموضوع بالاعتماد علی المنهج الوصفی-التحلیلی. توصلت الدراسة إلی أن الشاعرین یتنبّآن فی مضامین مشترکة بغد مشرق یحقّق فیه الأجیال القادمة آمال الشعب، ویستعرضان مقدراتهما الأدبیة والفنیّة بهذه الطریقة، فیصبح هذا التنبّؤ والتبصّر بالمستقبل أسلوبا شعریا فی أدبهما المقاوم حیث یلتقی مع أدب المقاومة فیمتزج به. تأثر الشاعران بأسلوب القرآن التنبؤیّ کثیرا فی طریقتهما الشعریة هذه

جدلیة الأنا والآخر فی روایة العشاق لرشاد أبوشاور

امیر فرهنگ نیا

دوره 14، شماره 4 ، بهمن 1401، ، صفحه 91-112

https://doi.org/10.22059/jalit.2022.350755.612605

چکیده

لقد عانى الروائی الفلسطینی المقاوم رشاد أبوشاور آلام الفلسطینیین ورزح تحت نیر الاحتلال الإسرائیلی، ولم یدّخر جهداً فی النضال ضد الآخر العدوّ الإسرائیلی المحتلّ حیث ترسم راویته «العشاق» جدلیة ... بیشتر لقد عانى الروائی الفلسطینی المقاوم رشاد أبوشاور آلام الفلسطینیین ورزح تحت نیر الاحتلال الإسرائیلی، ولم یدّخر جهداً فی النضال ضد الآخر العدوّ الإسرائیلی المحتلّ حیث ترسم راویته «العشاق» جدلیة العلاقة بین الأنا الفلسطینی والآخر الإسرائیلی بعد نکبة فلسطین وترکز على تقدیم صورة غیر المرغوبة فیها للآخر الذی قام باحتلال فلسطین وسعى للدمار والهدم وإزالة هویة الأنا وتمثل زوایا هذا الصراع الدموی العنیف بینهما والمشاهد الجنائزیة التی حدثتْ جرّاء هذه العلاقة الجدلیة. وبالمقابل ما رأی هذا الأنا حلّا للدفاع عن هویته وأرضه مهما أمکن وأینما کان، فیسعى إلى معرفة الآخر ولکن بواسطة معرفة نفسها أولاً ثمّ إماطة الثام عن الآخر وطبیعته. تتجلى الأنوات فی شخصیات فلسطینیة حرمتْ من کافة حقوقها المبدئیة وهی تناضل للخروج من نیر الآخر المحتلّ کما تبذل جهدها للحریة والاستقلال وتستشهد فی هذا السبیل، بینما یتوسّل الآخر إلى کافّة الطرق من قبیل تزییف التاریخ وقلب الحقائق وخلق دعایات لا أساس لها من الصحة وصرف أموال طائلة لإثبات حقوقه. یسعى هذا المقال إلى دراسة جدلیة الأنا والآخر فی روایة العشاق لرشاد أبوشاور وفقا للمنهج الوصفی-التحلیلی وهی علاقة صراع وصدام یدرکها المتلقی من قراءة العنوان وهو «عشاق» أرض فلسطین الذین لعبوا دور الأنا مناضلین ضدّ الآخر الذی حرمهم من حقوقهم والعنوان یحیل بصورة مباشرة إلى وقوع صدام حتمی بین الأنا والآخر. تحکی بعض النتائج عن أنّ الروائی رسم صورة سلبیة عن الآخر الإسرائیلی وکلّ من سانده وحالفه فی احتلال الوطن الفلسطینی، کما أنه رسم صورة مشرقة للأنا الفلسطینی الذی تجلّی فی بعض الشخصیات المناضلة فی الروایة وبعض قادة العرب فضلاً عن رصد صور غیر المحمودة للأنا الفلسطینی المتعاون مع الآخر المحتلّ

فانتازیا فی أدب الطفل الفلسطینی؛ دراسة فی أنماطه وسیاقه (روایات «أنا وجمانة»، «کلام مریم»، «أحلام الفتى النحیل» لمحمود شقیر نموذجا)

عزت ملاابراهیمی؛ زهرا فاضلی

دوره 14، شماره 4 ، بهمن 1401، ، صفحه 133-151

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.354569.612641

چکیده

شهد أدب الطفل الفلسطینی المعاصر تطورات کثیرة، وتغیّرات عدیدة، نالت الشکل والمضمون، وانقلبت علی أنماط السرد التقلیدیة، وأطره الثابتة القائمة علی أحادیة الصوت، والوصفیة الزائدة، وقد وصل إلی تبنّی بنیة ... بیشتر شهد أدب الطفل الفلسطینی المعاصر تطورات کثیرة، وتغیّرات عدیدة، نالت الشکل والمضمون، وانقلبت علی أنماط السرد التقلیدیة، وأطره الثابتة القائمة علی أحادیة الصوت، والوصفیة الزائدة، وقد وصل إلی تبنّی بنیة سردیة جدیدة، تنقلب علی الأطر الثابتة، وتکسّر منطقها السکونی الرتیب. ومن الظواهر اللافتة والمضامین المستبدّة بأغلب فضاءات الروایة الطفلیة الفلسطینیة، تأتی ظاهرة الفانتازیا لتشغل الحیز الأکبر من تلک الفضاءات، حیث لم یکتف الراوی بتجاوز الواقع عن طریق خلق عالم آخر موازٍ له، بل ینقلب علی هذا الواقع بتصویر کلّ ما لایمکن أن یقع فیه، من أحداث عجائبیة مثیرة. ویعد محمود شقیر من أبرز الأدباء المنتمین بالواقعیة، خاصة عندما نضجت الظروف المحلّیة فی المجتمع الفلسطینی مما أدّى إلى سیطرة الاتجاه الواقعی فی الروایة الفلسطینیة. أصبحت کتابته امتدادا موضوعیا لتأصیل القصة الواقعیة، فی اتصالها بهموم الطفل الفلسطینی ومعاناته، فکانت بعض روایاته واقعاً مفعماً بالإبداع مثل روایات "أنا وجمانة" و"کلام مریم" و"أحلام الفتى النحیل". أمّا الشکل الآخر فی القصص الواقعیة، فهو "الفانتازیا" التی تتمثّل فی الطریقة التی یسعى بها الکاتب إلى تحفیز وإثارة الخیال لدى الطفل ویتجسد فی حلم الطفل فی تخطّی الحدود الزمنیة والمکانیة، لیحلّق إلى واقع جدید. فتعتمد هذه الدراسة علی المنهج الوصفی- التحلیلی للکشف عن أهم مظاهر "الفانتازیا" فی أعمال محمود شقیر، وقد وصلنا إلى أنّ نتاجه القصصی یصوّر الواقع، وینقله بأمانة، لیعریه ومن ثمّ لتغییره بوسائله الجدیدة مثل الفانتازیا وهذا هو ما تمیز به شقیر فی بنائه القصصی، وتلمّسنا حلولاً وطروحات تدعو إلى تغییر الواقع، وهذا فی حدّ ذاته إیجابی فی البناء القصصی، ویتناغم مع مواقف الواقعیین وقیمهم ودعواتهم لنقد الواقع وتغییره.

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

موضوعات = برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده