ادب عربی - مقالات آماده انتشار

تحلیل نشانه‌شناختیِ اجتماعیِ متن و تصویر در داستان القندیل الصغیر

تورج زینی وند؛ سمیه صولتی

دوره 11، شماره 2 ، مهر 1398، ، صفحه 129-149

https://doi.org/10.22059/jalit.2019.231747.611700

چکیده

قرار گرفتن نوشتار و تصویر در یک راستا و تولید یک متن هدفمند و معنادار، فرایندی گفتمانی و در نتیجه فرهنگی و اجتماعی است. این کُنش و رفتار اجتماعی در مورد ادبیات کودک و داستانهایی که برای کودکان نوشته ... بیشتر قرار گرفتن نوشتار و تصویر در یک راستا و تولید یک متن هدفمند و معنادار، فرایندی گفتمانی و در نتیجه فرهنگی و اجتماعی است. این کُنش و رفتار اجتماعی در مورد ادبیات کودک و داستانهایی که برای کودکان نوشته میشود از ارزش و اهمیّت والایی برخوردار است و در سطحی فراتر؛ یعنی بینافرهنگی عمل میکند؛ زیرا سرعت پردازش تصویر و رمزگشایی آن برای کودک بیشتر از متن خطی است. القندیل الصغیر یکی از بهترین داستانهای کوتاه غسان کنفانی نویسندة حوزة ادبیات پایداری فلسطین است که برای القای مفاهیم ایدئولوژی و ارزشی، گفتمانی چندوجهی را بهکار بسته تا کلیدیترین واژهها در فرهنگ لغت فلسطین را در نهاد کودکان آن سرزمین که نیازمند آموزشند، نهادینه سازد. در این پژوهش سعی شده با خوانش داستان مذکور و با تکیه بر مطالعات نشانهشناختی اجتماعی، به این سوال پاسخ داده شود که نشانهشناسی اجتماعی بهعنوان گرایشی نوین، چگونه در کشف لایههای زیرین معنا و تحلیل گفتمانی متن و تصاویر ترسیم شده در این داستان عمل میکند؟ کنفانی بهخوبی دریافته که کودکان فلسطینی بهعنوان آیندهسازان وطن کار کرد و رسالتی مهم بر دوش دارند و آن آزادی وطن از سیطرة اشغالگران صهیونیستی است، لذا کُنشهای مادی و پویا بیشترین بسامد را در رمزگزاری واقعیت برعهده گرفته که غالباً با وجه خبری و قطعیت بالا ارائه شدهاند. نویسنده همچنین از قابلیت نشانههای زمانی ـ مکانی و تصویری به عنوان تکمیلکنندۀ معنا، برای استحکام متن، جلب توجه کودک و القای پیام غافل نمانده است.

ربُّ السیف والقلم فـی میزان النقـد

سید ابوالفضل سجادی؛ محمود شهبازی

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 133-149

https://doi.org/10.22059/jalit.2017.62562

چکیده

یعدّ محمود سامی البارودی شاعراً وسیاسیاً مصریاً من شعراء القرن التاسع عشر، وقد کان له أکبر تأثیر فی إحیاء الشعر العربی المعاصر وتجدیده، حیث أوصله إلی نهره العذب، وأتی بالمضامین الجدیدة فی القوالب ... بیشتر

جدلیة الأنا و الآخر فی أدب الرحلات بین إیران و مصر؛ دراسة مقارنة بین السفرنامة لمیرزاصالح الشیرازی و تخلیص الإبریز لطهطاوی

عبداله حسینی؛ سید عدنان اشکوری

دوره 11، شماره 1 ، تیر 1398، ، صفحه 133-152

https://doi.org/10.22059/jalit.2019.242081.611790

چکیده

غالباً ما کانت رحلات الشرقیّین إلى أوروبا فی القرنین الماضیین بهدف التعرّف على آخر التقنیات الصناعیة التی توصّل إلیها الغربیّون، ومعرفة ما إن کان بالمقدور جلب شیء منها إلى الشرق أملاً فی کسب التطوّر ... بیشتر غالباً ما کانت رحلات الشرقیّین إلى أوروبا فی القرنین الماضیین بهدف التعرّف على آخر التقنیات الصناعیة التی توصّل إلیها الغربیّون، ومعرفة ما إن کان بالمقدور جلب شیء منها إلى الشرق أملاً فی کسب التطوّر المنشود. ومن خلال نظرة خاطفة إلى ما دوّن فی کتابات الرحّالین، نجد أنّ الغالبیة العظمى منهم قد انبهروا بالتطوّر الذی أحرزه العالم الغربیّ، ورغم أنّ هذه المقارنات لم تکن لتخلو من الحقیقة إلّا أنّها جاءت مغالیة مفرطة وانبهاریة إلى حدّ کبیر. وقد ظلّ هاجس «الأنا» الشرقی و«الآخر» الغربی یسیطر على عقلیة کثیر من الرحّالین، لکنّ عدداً من هؤلاء اتّزنوا فی إصدار أحکام فی هذه الجدلیة. تسعى هذه الدراسة وبحسب المدرسة السلافیة إلى عقد مقارنة بین رفاعة الطهطاوی المصری، ومیرزاصالح الشیرازی الإیرانی، فی کتابیهما «تخلیص الإبریز فی تلخیص باریز» و«سفرنامه»، مؤکّدة على الجدلیة القائمة بین الأنا الشرقیة والآخر الغربی. واستنتجت أنّ کلیهما وجد النظام السیاسی المستبدّ فی الشرق هو السبب الأساس للتخلّف الذی تعیشه البلدان الشرقیة، بالإضافة إلى تفشّی الجهل والخرافات لدى الشعوب الشرقیة. لکنّ میرزاصالح کان أکثر افتنانا بالثقافة الأوربیة من الکاتب المصری، الذی وصف الغرب بسلبیاته وإیجابیاته، بالإضافة إلى أنّ لغة الخطاب عنده تمتاز برصانتها الأدبیة أکثر منها عند المیرزاصالح. یصور طهطاوی الغرب بنمطه الأدبی القوی ویضخمه فی معطیاته ولکنه بصورة ضمنیة یشیر إلی فضل الشرق علی الغرب فی مظاهر تمدینه أما میرزاصالح فهو یضخم فی تصویر الآخر الغربی بالنسبة لأنا الشرقی الإیرانی و یحفل کتابه بالمواقف التی مرّ بها صاحبها مع الآخرین وما أصابه من حوادث وأفراح بینما أعرض رفاعة عن مثل هذه الأمور وآثر أن یکون محلّلاً واصفاً دون الخوض فیها.

بینامتنیت واژگانی و شخصیتی «رائیّه» ابن عرندس با قرآن کریم

علی شیخ‌الرئیس؛ محمّدابراهیم خلیفه‌شوشتری

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1399، ، صفحه 133-156

https://doi.org/10.22059/jalit.2020.245409.611812

چکیده

تناص یا بینامتنی یکی از اصطلاحات مطرح در حوزه پژوهش‌ها و مطالعات زبان و ادبیات است. طبق این نظریه، هیچ متنی مستقل نیست و هر متن، ترکیبی است از متون گوناگون که آگاهانه یا ناخودآگاه از سرچشمه‌های ادبی ... بیشتر

کاربرد‌شناسی اصل «تعادل ترجمه‌ای» واژگان

حمیدرضا میرحاجی؛ جلال مرامی؛ رضا امانی

دوره 3، شماره 2 ، آبان 1390، ، صفحه 137-164

چکیده

به جرأت می‌توان گفت مهم‌ترین مسأله و مشکل در ترجمه، رعایت اصل«تعادل ترجمه-ای» است؛ به‌طوری‌که متن ترجمه برابر و همسنگ و آیینة تمام‌نمای متن مبدأ باشد. جهت دستیابی به این هدف توجه به لایه‌های مختلف ... بیشتر

تحلیل معنا شناختی کنیه های حیوانات در زبان عربی

علی طاهری

دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1394، ، صفحه 137-158

https://doi.org/10.22059/jalit.2016.58095

چکیده

گستردگی واژگانی زبان عربی که توسع معنایی را نیز در پی دارد، به شکل‌های مختلفی ظهور می‌کند و کاربرد کنیه یکی از آن‌هاست. عرب‌ها «عَلَم» را به سه شکل اسم، لقب و کنیه به کار برده و در مواردی به جای ... بیشتر

بررسی و تحلیل درونی نخستین قصیدة ابوکبیر هُذَلی

سعید شیبانی

دوره 1، شماره 2 ، بهمن 1388، ، صفحه 139-154

چکیده

ابوکبیر هذلی از شاعران عصر جاهلی بود و در زمان پیامبر(ص) به دین مبین اسلام گروید. آوازة او به خاطر سرودن قصیده‌های چهارگانه، با مطلعی مشابه است. او در این قصاید از یک بحر عروضی، آن هم بحر کامل، بهره جسته ... بیشتر

مستویات تحلیل الخطاب فی ضوء نظریة الاتصال (دراسة فی قصیدة «ارحل وعارک فی یدیک» لفاروق جویدة)

جمال طالبی قره‌قشلاقی؛ مریم قواسمیة

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 141-163

https://doi.org/10.22059/jalit.2021.317383.612342

چکیده

تحلیل الخطاب وصف صریح ومنظم للوحدات اللغویة من خلال النصّ. تعتمد دراسة بنیة النصّ الداخلیة على المفردات والتعابیر الواقعیة، وتنظر إلى اللغة فی مستویاتها الصوتیة، والصرفیة، والترکیبیة والدلالیة. تعدّ ... بیشتر تحلیل الخطاب وصف صریح ومنظم للوحدات اللغویة من خلال النصّ. تعتمد دراسة بنیة النصّ الداخلیة على المفردات والتعابیر الواقعیة، وتنظر إلى اللغة فی مستویاتها الصوتیة، والصرفیة، والترکیبیة والدلالیة. تعدّ قصیدة «ارحل وعارک بین یدیک» من روائع قصیدة النثر التی خاطب فاروق جویدة بها جورج بوش الرئیس الأمریکی السابق للولایات المتحدة الأمریکیة. هذه القصیدة تمتاز بلغتها الثوریة والخطابیة المباشرة دون اللجوء إلى رموز لغویة تسبّب صعوبة فهم المعنى من جانب المتلقی. والمشکلة التی دفعتنا إلى دراسة هذه القصیدة تتمثّل فی أمرین: الأوّل أنّ القصیدة أنشدها فاروق جویدة فی خطاب جورج بوش، وهذا قد أخطأ کثیر من الباحثین فعدّوها من شعر ثورات الربیع العربی. والثّانی أن القصیدة واجهت هیمنة جورج بوش کرمز للآخر الأمریکی فی احتلال العراق، وهی تحتوی على سمات لغویة فریدة، فرأینا أنّ خیر تحلیل لغوی لها تحلیلها فی ضوء نظریة الاتصال وعلم اللغة النصی. إذن عالجت هذه الدراسة بالاعتماد على المنهج الوصفی ـ التحلیلی أبرز مستویات تحلیل الخطاب فی ضوء نظریة الاتصال (الصوتی، الصرفی، النحوی، والدلالی). ومن أهمّ ما توصّلت إلیه الدراسة أنّ فاروق جویدة نجح فی تحقیق أهداف نظریة الاتصال فی قصیدته، وذلک بنجاحه فی إیصال خطابه إلى المتلقی الخاص (جورج بوش) والعامّ (الشعوب العربیة). أظهرت الدراسة فی المستوى الصوتی غلبة الأصوات المجهورة والشدیدة على الفضاء الصوتی للقصیدة لطبیعتها الثوریة، کما کشفت عن مسایرة تکرار الحروف والمفردات والجمل لماهیة القصیدة، فخلق فاروق جویدة بذلک تأثیراً انفعالیاً مباشراً أعان على إقناع المتلقی، کما ساهم فی تصعید قوة الخطاب. وعلى المستوى الصرفی أظهرت نتائج التحلیل توظیف الأسماء بکثرة وذلک بهدف إقناع المتلقی، کما استطاع الشاعر بکثرة الأفعال سرد أحداث ماضیة وحاضرة ومستقبلة. وفی المستوى النحوی وظّف الشاعر أسلوب التقدیم والتأخیر، وتوازی الأسالیب النحویة بکثرة للترکیز على الوجه الإمبریالی لأمریکا من خلال التأثیر على المتلقی. ورأینا على المستوى الدلالی اتّساع المعجم اللغوی وحقول الدلالة وتراکیبها، إذ إنّ هدفه الأساسی هو تقدیم حقائق ووقائع تخصّ احتلال العراق على یدی رئیس مستبدّ طاغ.

ملامح الضغط علی النساء فی روایة غرامیّات شارع الأعشی لبدریَّة البِشر

فرهاد رجبی؛ شهرام دلشاد

دوره 12، شماره 3 ، آذر 1399، ، صفحه 143-160

https://doi.org/10.22059/jalit.2020.302984.612215

چکیده

الروایة نوع ادبی یعکس آلام المجتمع ومشاکله کما تقف أمام قضایا إنسانیة هامة فهی أکثر ارتباطاً بالمجمتع، خاصة بالمجتمعات التی تکثر فیها المشاکل التی تحرم الإنسان حریته وکرامته وتمنع عنه سائر متطالبات ... بیشتر الروایة نوع ادبی یعکس آلام المجتمع ومشاکله کما تقف أمام قضایا إنسانیة هامة فهی أکثر ارتباطاً بالمجمتع، خاصة بالمجتمعات التی تکثر فیها المشاکل التی تحرم الإنسان حریته وکرامته وتمنع عنه سائر متطالبات الإنسانیة الراهنة؛ من هذه المشاکل هی قضیة الضغط النسوی، والتی تعانی منها بعض المجتمعات فی هذا العصر. ومن هنا ظهر تیّار النسویة لإصلاح هذه المشکلة وإزالتها، فروّادها وکتّابها یقومون بالدفاع عن حقوق المرأة، ومطالبها. فهناک روایات کثیرة تتبنّى قضیة النسویة وتجعل مضامینها فی خدمة هذا التیار. وتعتبر الروایة السعودیة النسائیة أکثر تلائماً وترابطاً بتیّار النسویة لأن النساء فی المجتمع السعودی یعانین من مشاکل متعددة ویتحملن الظروف السیئة التی تضغط علی المرأة وتجبرها علی الأعمال التقلیدیة القاسیة والمحدودة التی کانت تقوم بها المرأة فی الثقافة القدیمة. بدریّة البِشر من الکاتبات الناشطات فی مجال النسویة حیث أن الکثیر من کتاباتها ونشاطاتها تدور حول مشکلّة المرأة وآلامها وحقوقها المنهوبة؛ فکتاباتها ملیئة بحالات النسویة المأساویة وفی روایتها الأخیرة والتی نشرت فی سنة 2013 أی غرامیّآت شارع الأعشی تظهر بشکل واضح الحیاة المکرّسة تحت سلطة الرجل، وآلیات العنف والقهر التی تعانیها المرأة فی هذا المجتمع، وقد تجسد هذا فی الشخصیة الرئیسة المسماة ب«عزیزة» وبعض الشخصیات الأخری. فهناک کثیر من الحواجز سدت طریق هذه الشخصیة والتی کانت تحاول دوماً اجتیازها غیر أنّها لا تنجح. تسعى هذه الدارسة إلی بیان أهم ملامح الضغط النسوی الصاخبة والبارزة فی هذه الروایة وتحلیلها علی أساس المنهج الوصفی-التحلیلی، ومرتکزة على تعاریف ومصطلحات النقد النسوی وأطره.

عبدالسمیع یزدی و منظومه نحوی «العروة الوثقی»

مجتبی عمرانی پور؛ غلامعباس رضایی هفتادر

دوره 5، شماره 1 ، تیر 1392، ، صفحه 147-170

https://doi.org/10.22059/jalit.2013.35590

چکیده

عبدالسمیع بن محمدعلی یزدی از عالمان، فقیهان و شاعران قرن سیزدهم قمری است که همانند شمار کثیری از ایرانیان خدمات ارزندهای به زبان و ادبیات عربی ارائه نموده است. تاکنون جز در چند کتاب تراجم، نامی از ... بیشتر

نقد و بررسی منابع استنادى در مقالات علمی پژوهشی زبان و ادبیات عربی

صادق عسکری

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1391، ، صفحه 153-174

https://doi.org/10.22059/jalit.2012.29688

چکیده

یکی از مهمترین وظیفة پژوهش‌گران پس از انتخاب موضوع تحقیق، جستجو برای یافتن منابع ومراجع مختلف جهت جمع آوری معلومات و اطلاعات لازم پیرامون موضوع است. شکی نیست که هر اندازه این جستجو وسیع‌تر و دقیق‌تر ... بیشتر یکی از مهمترین وظیفة پژوهش‌گران پس از انتخاب موضوع تحقیق، جستجو برای یافتن منابع ومراجع مختلف جهت جمع آوری معلومات و اطلاعات لازم پیرامون موضوع است. شکی نیست که هر اندازه این جستجو وسیع‌تر و دقیق‌تر باشد، ارزش و اعتبار تحقیق بیشتر خواهد بود. بر همین اساس باید گفت که تعداد و تنوّع و اعتبار منابع استنادی، یکی از معیارهای ارزشیابى تحقیقات دانشگاهى است. بررسی بیش از 85 مقالة علمی- پژوهشی زبان وادبیات عربی که در مجلات معتبر کشور چاپ شده است نشان می دهد که صرف نظر از وجود تعدادى مقالات علمى پژوهشی قابل قبول که تا حدودی داراى استانداردهاى لازم بوده و به عنوان الگویى مناسب براى پژوهش‌گران ذکر گردیده‌اند، ضوابط و معیارهاى علمی در خصوص ضرورت و کیفیت استناد به منابع متنوع، در بسیارى از مقالات علمى رعایت نشده است. در نتیجه بسیارى از مقالات علمی پژوهشی زبان وادبیات عربى داراى کاستی‌های فراوانى مانند: تکیة بیش از حد بر منابع دست دوم و کم اهمّیت است؛ که ناشی از عدم توجه به جایگاه منابع واعتبار نویسندگان بوده. و همچنین قلّت منابع و فقدان تنوع و فقدان منابع خارجی که ناشی از جستجوی سطحی و مختصر است. که خود ناشی از مشکل بزرگتری به نام فقدان انگیزة علمی و تنها به قصد استفاده از امتیاز مربوطه جهت ارتقاست.

تـجلی الرمز فی روایة «نـجمة» لکاتب یاسین

فاطمه قادری؛ زهراء حاجی حسینی

دوره 6، شماره 1 ، تیر 1393، ، صفحه 153-170

https://doi.org/10.22059/jalit.2014.52028

چکیده

یعتبر کاتب یاسین من أبرز الکتّاب والشعراء الـجزائریین الذین کشفوا أمام الرأی العام حقیقة مأساة الـجزائر. و له آثار متعددة فی الروایة والشعر والـمسرح، کتبها بالفرنسیة، ولکن الفکرة الـمسیطرة علی آثاره ... بیشتر یعتبر کاتب یاسین من أبرز الکتّاب والشعراء الـجزائریین الذین کشفوا أمام الرأی العام حقیقة مأساة الـجزائر. و له آثار متعددة فی الروایة والشعر والـمسرح، کتبها بالفرنسیة، ولکن الفکرة الـمسیطرة علی آثاره هی الفکرة العربیة والثقافة الـجزائریة الأصیلة التی اندمجت بالثقافة الإسلامیة. فَمِن أهمّ روایاته «نجمة» التی تعتبر تجربة جدیدة فی شکل الروایة؛ هذه الروایة واجهت إقبالاً عاماً من طرف الـجمهور، وأصبحت مکانتها مرموقة بسبب استخدام الکاتب فیها تقنیات الروایة الـحدیثة. تصور هذه الروایة أوضاع الـجزائر و وحدة الأمة الـجزائریة ضمن رموز متعددة، استطاع الکاتب فیها أن یُلَطِّف من تعبیره عن الـحقیقة الـمؤسفة الـمسیطرة علی الـجزائر، لأنّ الـمعانی التی أوردها الکاتب معان غزلیة تدور حول علاقة حبّ، وأنّ لغة الکاتب فیها لغة شعریة جمیلة. فهی روایة جمیلة قیّمة، تدلّ علی أنّ لکاتبها مقدرة کبیرة علی کتابة الروایة. یـهدف هذا الـمقال دراسة الرمز فی روایة «نجمة» بدءاً بذکر موجز عن حیاة کاتب یاسین وروایة «نجمة»، ثم یأتی بآراء مختلفة للنقاد حول رمزیة روایة «نجمة»، وفی النهایة یتطرق إلی أهمّ رموز هذه الروایة معتمداً علی الـمنهج الوصفی التحلیلی. ومن خلال دراسة هذه الروایة یتبین أن نـجمة فی الروایة أسطورة أکثر منها امرأة، وهی ترمز للجزائر فی بعدها الـجغرافی، ولکن فی تلاحم کامل مع التاریخ.

سیمای خلافت امام علی (ع) در شعر دیک الجن حِمْصی

محمدحسن فؤادیان؛ مرتضی قدیمی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 155-174

https://doi.org/10.22059/jalit.2014.50321

چکیده

دیک الجن حمصی یکی از معدود شاعران عصر عباسی است که به جای مدح این و آن، شعرش را تنها در راه بیان احساسات و عقاید خویش قرار داده است. یکی از مهمترین باورهای این شاعر علوی، اعتقاد به حق مسلّم امام علی (ع) ... بیشتر

شعر بهتر است یا نثر (مقابلة آراء و دیدگاه ها در ادب فارسی و عربی)

حسین شمس آبادی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، ، صفحه 155-176

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56686

چکیده

مسألة برتری شعر یا نثر و سخن دربارة هریک، مسألة تازهای نیست، بلکه همزمان با پیدایش دانشهای زبانی، یعنی: نحو، بیان و بلاغت مطرح گردید و به عنوان مشکلی حل نشدنی تاکنون باقی مانده است. بطور کلی ادبا ... بیشتر

رابطه زبان و واقعیت در تحلیل مفهوم تبعیدگاه در زبان شعری عزالدین المناصرة

محمد یعقوبی؛ رسول زارع

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 155-175

https://doi.org/10.22059/jalit.2021.313996.612314

چکیده

تبعیدگاه مفهومی است که پدیداری آن در ذهن و زبان شاعر، پس از تجربة زیستن و احساس فقدان آزادی و نداشتن ارتباط فیزیکی با وطن حاصل می‌شود. مناصرة شاعری است که تبعید به زبان شعری‌اش ساختاری ویژه داد؛ تجربه ... بیشتر تبعیدگاه مفهومی است که پدیداری آن در ذهن و زبان شاعر، پس از تجربة زیستن و احساس فقدان آزادی و نداشتن ارتباط فیزیکی با وطن حاصل می‌شود. مناصرة شاعری است که تبعید به زبان شعری‌اش ساختاری ویژه داد؛ تجربه پناهندگی نشانی بر پیشانی شعر اوست. هستة اصلی این مقاله آن است که تبعیدگاه در دیالکتیکی نامرئی زبان شاعر را حدّت می‌بخشد و امر واقع است که منجر به تولید زبانی خاص می‌شود. گسترة مقاله چند سروده مناصرة با بار محتوایی تبعید است که در جدول آماری کمیت آن ذکر شده است. داده‌ها و نمودارهای آماریِ بسامد تبعیدگاه ثابت کردند که اوج درهم تنیدگی تبعیدگاه با زبان شاعر زمانی است که ژینوساید و کشتار آوارگان فلسطینی در تل زعتر و الکرنتینا اتفاق می‌افتد که در اینجا رابطة معناداری بین زبان شعری و واقعیت اثبات می‌شود. متافیزیک فلسطین در تبعیدگاه جایگزین فیزیک آن و مکان زیست ذهنی-روحی شاعر شده است. وطن فقط یک مفهوم یا فیزیک نیست، متافیزیکی سهمگین از اندیشه‌ها و مفاهیم است که بر ذهن شاعر تسلط تام دارد. تبعید برای شاعر تنها تبعیدی مکانی نیست، این ذات شاعر و اندیشة او هم هست که به تبعیدی ناخواسته رفته است. بخشی از حیات شاعران فلسطین پناهندگی و تبعید است و این مفهوم در شعر مناصرة در تصاویر و با تابلوهای رنگین شعری نمایانده می‌شود. تبیین این مفهوم و چگونگی جلوه یافتگی‌اش در زبان شعری، ضرورتی عقلانی است که فهم شعر شاعر فلسطینی آن را ایجاب می‌کند. طغیان در برابر اشغالگری و حرمت ذاتی برای حیاتی شرافتمندانه، از عوامل تبعید شاعر هستند. در تعامل مقاومت، آزادی‌خواهی، به مصاف اشغالگران رفتن با شعر، در وطن پدری تبعیدوارانه زیستن و در تبعید با حب درونی و غم‌های وطن سر کردن، زایشی در زبان شعری پدید می آورد که طفل مولودش، ادبیات شعری تبعید است.

بررسی گزاره‌های رئالیسم جادویی در رمانهای«عزاداران بَیَل» غلامحسین ساعدی و «شبهای هزار شب» نجیب محفوظ

رضا ناظمیان؛ علی گنجیان خناری؛ داوود اسپرهم؛ یُسرا شادمان

دوره 6، شماره 2 ، بهمن 1393، ، صفحه 157-178

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.54204

چکیده

«رئالیسم جادویی» از شیوه‌های جدید داستان‌نویسی است که در آن نویسنده از شاخصه‌هایی همچون «سحر و جادو» و «وهم و خیال» در بستر «واقعیت»، چنان ماهرانه استفاده می‌کند که شخصیت‌ها ... بیشتر

استشهاد به حدیث در نحو عربی

علی رضا فرازی

دوره 4، شماره 3 ، آبان 1391، ، صفحه 163-186

https://doi.org/10.22059/jalit.2012.30324

چکیده

منطقی آن است که کلام پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، در عرصة استشهاد‌های نحوی بر کلام سایر عرب چه نثر و چه شعر آن، مقدم شود. چرا که زبان عربی پس از قرآن کریم، هیچ سخنی شیوا‌تر از کلمات نبوی در بلاغت ... بیشتر

بینامتنی قرآنی در شعر بدر شاکر سیاب

قــاسم مخــتاری؛ سجاد عربی

دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1391، ، صفحه 169-196

https://doi.org/10.22059/jalit.2013.35138

چکیده

بینامتنی، نظریهای است که با ورودش به حوزۀ نقد ادبی، باعث ایجاد تحولی شگرف در این زمینه گشت. براساس این نظریه، هر متنی، آگاه یا ناخودآگاه، زایش و بازخوانشی از دیگر متون پیش از خود یا معاصر با خود است. ... بیشتر

متناقض‌نما در نمادهای شعر انشودة المطر

عدنان طهماسبی؛ ناصر زارع

دوره 3، شماره 1 ، مرداد 1390، ، صفحه 177-197

چکیده

این جستار به متناقض‌نما در نمادهای شعرِ انشودة المطر سرودة بدر شاکر السیاب و نیز به چگونگی ظهور و حضور معنا در آنها می‌پردازد. در این نمادها تا پایان شعر، مضامینِ متناقض‌نمای غم و شادی، ترسالی و خشکسالی ... بیشتر

نهضت معجم‌نویسی

مجتبی رحماندوست

دوره 3، شماره 3 ، بهمن 1390، ، صفحه 181-200

چکیده

به موازات گسترش دامنة علوم، ذهن تخصص‌گرای انسان متفکر، اقبال بیشتری به تخصصیتر شدن موضوع کتابها و مدارک علمی‌، نشان داده است. انسان محقق همواره می‌کوشد در برخورد با مجهولات، بدون اتلاف وقت و گسسته ... بیشتر به موازات گسترش دامنة علوم، ذهن تخصص‌گرای انسان متفکر، اقبال بیشتری به تخصصیتر شدن موضوع کتابها و مدارک علمی‌، نشان داده است. انسان محقق همواره می‌کوشد در برخورد با مجهولات، بدون اتلاف وقت و گسسته شدن رشته‌ تحقیقات و افکارش، در کوتاهترین زمان ممکن، به پاسخی مطمئن دست یابد. در برخورد با تألیفات و منابع گرانقدر تاریخی، که نفس استناد به آن کتب و استفاده از آنها موضوعیت دارد، راهی جز تهیة‌ کتب کلید مناسب برای هرکدام که مطالب مندرج در آنها به شکل الفبایی تنظیم شده باشد، وجود ندارد. گسترش دامنة‌ علوم، حفظ اصالت‌ها، جلوگیری از انواع تحریفها و ضرورت دستیابی سریع به مطالب مورد نظر، مهمترین علل گرایش به معجم‌نگاری است و میتوان گفت که امروزه مهمترین علت توجه به این فن، آسان ساختن دستیابی به مطالب مورد نظر است. بنابراین معجم‌نگاری یکی از شاخه‌های فنی و علمی طبقه‌بندی اطلاعات است که در عرصة اطلاع‌رسانی کاربردی وسیع دارد. شاید بتوان گفت فرهنگهای لغت از نخستین کتب کلید و تألیفات منظمی هستند که در شاخه‌ای از ادبیات تألیف شده‌اند و ریشه‌ دراز تاریخی دارند. بموازات آن، کار تدوین راهنمای الفاظ قرآن نیز کار تازه و بیسابقه‌ای نیست. معجم حدیثی سابقة تاریخی زیادی ندارد اما حرکتهای خوب و شایسته‌ای که در خلق معجم‌‌ فراهم آمده نشان از تحرکی عظیم در این عرصه و توجهی شایسته دارد

الموازنة بین المتنبّی والجواهری فی الکرامة الإنسانیّة

سودابه مظفّری

دوره 4، شماره 2 ، مرداد 1391، ، صفحه 221-250

https://doi.org/10.22059/jalit.2012.30313

چکیده

إنّ الکرامة عنوان الإنسان، خلقه البارئ مکرّما بقوله:?و لقد کرّمنا بنی آدمَ وحمَلناهم فی البرّ والبَحر ورزَقناهُم من الطیّباتِ وفضّلناهُم علی کثیر ٍممّن خلَقنا تَفضیلا?(الأسراء/ 70) وبهذا جعله الله أشرف ... بیشتر

سیمای کرد در شعر کلاسیک عربی

عبدالله رسول نژاد

دوره 10، شماره 2 ، دی 1397، ، صفحه 123-143

https://doi.org/10.22059/jalit.2019.213975.611534

چکیده

پس از گسترش اسلام و پذیرش آن از طرف اقوام مختلف، فرهنگ اسلامی بستری برای احترام متقابل میان اقوام وملتها شد و شعر عربی نیز به جای ترویج نخوت قبیلهای، به ترسیخ أخوت ایمانی پرداخت؛ اما در جامعة اسلامی ... بیشتر پس از گسترش اسلام و پذیرش آن از طرف اقوام مختلف، فرهنگ اسلامی بستری برای احترام متقابل میان اقوام وملتها شد و شعر عربی نیز به جای ترویج نخوت قبیلهای، به ترسیخ أخوت ایمانی پرداخت؛ اما در جامعة اسلامی و دنیای عرب، پس از فاصله گرفتن تدریجی از سرچشمه‌های تبعیض زدای دین، و به دنبال پیدایش دوبارة تعصّبات قبیلهای پیش از اسلام، به ویژه در دورة عباسی، از یک سو نحله‌هایی چون شعوبیه، در واکنش به بیعدالتی شاهان موسوم به خلفا، به ذکرمعایب عرب‌ها پرداختند و در عکسالعملی مشابه، برخی عرب‌های متعصّب نیز به تحقیر دیگر ملل اسلامی چون ایرانیان و کردها پرداختند. البته سهم کردها در این میان، مضاعف بود؛ از طرفی به دلیل ایرانی بودن، می‌بایست تاوان شعوبی‌گری برخی ایرانیان را بپردازند و از جهتی دیگر، به دلیل انتساب به «ماد»ها از تیر تحقیر برخی از ایرانیان باستان‌گرا بی نصیب نماندند. در این پژوهش برای پاسخ به این پرسش که در شعر کلاسیک عربی، چه تصویری از کردها ارائه شدهاست؟ بررسی جوانب گوناگون سیمای کُرد در شعر کلاسیک عربی از جمله مدح و نکوهش شخصیتهای کرد، اشاره به نسب و نژاد کردها، بررسی شدهاست و نتایج آن نشان می‌دهد که تعداد قابل توجهی از این تصویرها، متأثر از درگیری‌های میان شعوبیه و عرب‌های متعصّب، چهره‌ای منفی و گاه خرافی از کردها را نشان می‌دهند. در برخی دیگر، شاهد تمجید از شخصیت‌های مهم و اثر گذار کرد هستیم؛ اما همراه با تجاهل یا انتحال نسبشان. در موارد اندکی نیز شاهد تصویر واقعی همراه با همدلی نسبت به کردها هستیم که موارد اخیر بیشتر به دلیل گسترش ارتباطات وبالا رفتن سطح آگاهیهای عمومی وبه هم خوردن معادلات منطقهای ونیز قرار گرفتن کردها در شرایط مشابه با دیگر ملتهای خاورمیانه بودهاست.

پسوندِ «الف و نونِ» نسبتِ فارسی یا علامتِ مثنّایِ عربی؟ نقدی بر سخنان ناجی معروف و جست وجویی در اَعلام تاریخی بصره

ناصر زارع

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 127-142

https://doi.org/10.22059/jalit.2018.211848.611506

چکیده

غالباً گمان بر این است که پیوند زبان فارسی با زبان عربی، محدود به واژگان معرّب است؛ ولی شواهد تاریخی نشان می‌دهد که ارتباط میان این دو زبان، ریشه‌دارتر از واژ گان معرّب است. پسوند «الف و نون»، شاهدی ... بیشتر

تحلیل جامعه‌شناختی «داغ ننگ» در داستان کوتاه من وراء الحجاب و الساقطة (رویکرد نمایشی اروینگ گافمن)

تورج زینی وند؛ سمیه صولتی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1397، ، صفحه 127-143

https://doi.org/10.22059/jalit.2017.130849.611313

چکیده

در این نوشتار بر پایة روش تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از نقد جامعه‌شناسی نمایشی به بررسی داستانهای کوتاه الساقطة و من وراءالحجاب نوشتۀ ذنون ایوب (از نوگرایان ادبیات داستانی معاصر عراق) بر اساس نظریات ... بیشتر در این نوشتار بر پایة روش تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از نقد جامعه‌شناسی نمایشی به بررسی داستانهای کوتاه الساقطة و من وراءالحجاب نوشتۀ ذنون ایوب (از نوگرایان ادبیات داستانی معاصر عراق) بر اساس نظریات اروینگ گافمن (1922-1982) پژوهشگر کانادایی حوزة مطالعات جامعهشناسی و انسانشناسی) میپردازیم تا چگونگی لکهدارشدن هویت اجتماعی شخصیتهای داغ خورده در کنش متقابل با افراد سالم و توانمندی اجرایی آنان را بررسی کنیم. یافتههای پژوهش نشان می‌دهد که فاش شدن نابهنجاری داغخورده در داستان الساقطة سبب به حاشیه رفتن، عدم پذیرش، و افزایش شکاف بین وی و جامعه می‌شود که در پی آن شخص در موقعیتهای بحرانی قرار میگیرد؛ اما شخص داغ خورده در من وراءالحجابمیتواند با کنترل حریم پشت صحنه و پایبندی به نقش اجتماعیاش، راز خود را از دیگران پنهان دارد، و اجازه ندهد، هویت اجتماعیاش خدشهدار شود. افزون بر این، دیگر یافتههای این جستار بیانگر این است که علت داغ در هر دو داستان، دلبستن به عشقی ممنوعه است؛ رابطه سهام با احسان بدون رعایت ضوابط عرفی و اجتماعی در من وراء الحجاب و نیز ارتباط نامشروع زن روسپی با آدمهای هرزه در الساقطة، لذا برای تبیین این دو رویکرد، شیوۀ اجرای شخصیّتهای اصلی دو داستان، کنشها، هنجارشکنیها و چگونگی داغ خوردن و میزان توانمندی داغ خورده در برخورد با افراد مقبول جامعه، و واکنش اطرافیان آنها در قبال ننگ، براساس نظریة گافمن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

شخصیّت‌پردازی در رمان اللّص والکلاب اثر نجیب محفوظ

فاطمه جمشیدی؛ وصال میمندی

دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1396، ، صفحه 133-152

https://doi.org/10.22059/jalit.2017.64313

چکیده

در هر رمان اساسیترین عنصر منتقلکنندة موضوع، شخصیّتهای آن رمان است؛ رمان تجلیگر رفتار و حالات شخصیتهایی است با نامها و ویژگیهای منحصربهفرد که هریک بدیل یک شخصیّت در عالم خارج هستند ... بیشتر در هر رمان اساسیترین عنصر منتقلکنندة موضوع، شخصیّتهای آن رمان است؛ رمان تجلیگر رفتار و حالات شخصیتهایی است با نامها و ویژگیهای منحصربهفرد که هریک بدیل یک شخصیّت در عالم خارج هستند که نویسنده این شخصیتها را با الگو گرفتن از افراد واقعی میآفریند و تصویرگر رفتار این شخصیّتها در برابر محیط و دیگر افراد است؛ از این رو وی برای خلق اثری ارزشمند، باید مهارت کافی در شخصیّتپردازی داشته باشد. پژوهش حاضر کوششی است برای نشاندادن اهتمام نجیب محفوظ، رماننویس مشهور و معاصر مصری، به عنصر شخصیّت و شیوه‌های گوناگون شخصیّتپردازی در آثار خود که در این مجال به بررسی این عنصر در رمان «اللّص والکلاب» بسنده شده است. عامل اصلی گزینش رمان اللص والکلاب اثر نجیب محفوظ، جایگاه و موقعیت ادبی نویسنده و رمانهای او بهویژه رمان موردنظر در عرصة داستاننویسی عربی است؛ چراکه برخی او را نقطة عطف داستاننویسی عربی به شمار آوردهاند. در این پژوهش ابتدا به تعریف و جایگاه شخصیّت در ادبیات داستانی اشاره شده است و پس از برشمردن اقسام شخصیّت و شیوههای پردازش آن، شخصیّتهای رمان اللص والکلاب اعم از ایستا، پویا، قراردادی و ... با توجّه به معیارهای ارزیابی، معرّفی و در معرض دید خواننده قرار داده شدهاند.

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده