ادب عربی - مقالات آماده انتشار

أبونواس بین مطرقة الحکام و سندان التاریخ

یوسف هادی¬پور نهزمی

دوره 3، شماره 1 ، مرداد 1390، ، صفحه 47-67

چکیده

تاریخ بشری در تداوم خود شاهد ظهور مردان و زنان بزرگی بوده است که رنجها و آرزوهای بشری را در صفحات تاریک و روشن آن به نمایش گذاشته‌اند. به همان اندازه که اینان با شجاعت در مقابل سنتهای کهنه و ارتجاعی جامع? ... بیشتر

روشهای «تاریخ‌نگاری ادبی» نزد نویسندگان معاصر عرب

حسن دادخواه تهرانی؛ فاطمه سعدونی

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1391، ، صفحه 47-64

https://doi.org/10.22059/jalit.2012.29683

چکیده

نویسندگان معاصر عرب، در نگارش تاریخ ادبیات عربی، از همة روش‌های تاریخ‌نگاری ادبی بهره جسته‌اند، این روش‌ها، با همة اشتراکات خود، در موضوعاتی مانند دسته بندی مراحل تاریخ ادبیات عربی، روش شناساندن ... بیشتر

بررسی دیدگاه نحویان و مفسران دربارة «واو ثمانیه»

محمد رضا حاجی اسماعیلی؛ زهرا قاسم نژاد

دوره 4، شماره 3 ، آبان 1391، ، صفحه 47-62

https://doi.org/10.22059/jalit.2012.30319

چکیده

نوشتار حاضر با جستاری گسترده در کتب معتبر نحوی و تفسیری و با استناد به آیات قرآن و ویژگی‌های بافتی کلام، قائل به تردید در وجود «واو ثمانیه» در ادب عربی است. دانستنی است که برخی از نحویان و به دنبال آنان ... بیشتر نوشتار حاضر با جستاری گسترده در کتب معتبر نحوی و تفسیری و با استناد به آیات قرآن و ویژگی‌های بافتی کلام، قائل به تردید در وجود «واو ثمانیه» در ادب عربی است. دانستنی است که برخی از نحویان و به دنبال آنان برخی از مفسران قرآن حرف واو در این سخن خداوند متعال «التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدونَ الآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنکَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللّهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ» (توبه/112) و آیة شریفه «عَسَى رَبُّهُ إِن طَلَّقَکُنَّ أَن یُبْدِلَهُ أَزْوَاجًا خَیْرًا مِّنکُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُّؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَأَبْکَارًا» (تحریم/5) را «واو ثمانیه» می‌دانند؛ زیرا به اعتقاد آنان عدد هفت عددی کامل است و پس از هفت، واو برای اطلاع بر آن می‌آید. این گروه قول خداوند متعال در سورة کهف «وَیَقُولُونَ خَمْسَةٌ سَادِسُهُمْ کَلْبُهُمْ رَجْمًا بِالْغَیْبِ وَیَقُولُونَ سَبْعَةٌ وَثَامِنُهُمْ کَلْبُهُمْ» (کهف/22) را نبز بر آن حمل نموده‌اند. و عجیب تر اینکه برآنند که واو در آیة شریفة «وَسِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاؤُوهَا وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا» (زمر/73)، واو ثمانیه است؛ زیرا بهشت دارای هشت درب است در حالی که حرف واو در اینجا حالیه است. برای اثبات فاقد اصل و اساس بودن حرف واو ثمانیه، کتب معتبر نحوی و تفاسیر قرآن از منابعی هستند، که در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته‌اند، ضمن اینکه در متون نثر و نظم ادب جاهلی واوی بدین مضمون یافت نگردید.

خوشه ای از خرمن اندیشه های ایرانی در کتاب الأدب الصغیر مطالعه مورد پژوهانه (حکمت‌های بزرگمهر در الأدب الصغیر)

وحید سبزیان پور

دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1391، ، صفحه 47-70

https://doi.org/10.22059/jalit.2013.35133

چکیده

الأدب الصغیر و الأدب الکبیر از ترجمههای پهلوی است که محل التقای دو فرهنگ اسلامی و ایرانی است. ابن مقفع مانند دیگر مترجمان متون پهلوی، مضامینی را از ادب پهلوی به عربی ترجمه کرد که با اندیشههای ... بیشتر

کارکرد لفظی و معنوی تکرار در شعر احمد مطر و عمران صلاحی

فرهاد رجبی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 47-68

https://doi.org/10.22059/jalit.2014.50257

چکیده

پس از کمرنگ شدن حضور سنتی وزن و قافیه در شعر و ورود مسائل و دغدغههای جدید به این عرصه، ضرورت استفاده از ظرفیتها و ابزارهای مختلف برای بیان مفاهیم، بیش از گذشته احساس گردید.شاعران کوشیدند با استفاده ... بیشتر

روان‌شناسی گفتمانی خشونت زبانی در رمان «زینه» اثر نوال سعداوی

روح الله صیادی نژاد؛ معصومه بخشعلی زاده؛ محسن سیفی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1403، ، صفحه 47-59

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.353880.612635

چکیده

روان‌شناسی گفتمانی، رویکرد تازه‌ای در تحلیل گفتمان است که راه‌های مختلفی را برای فهم پدیده‌های روان‌شناختی مانند شناخت، عاطفه، باورها، هویت، ادراکات و انگیزه‌ها فراهم ساخته است. در حقیقت این رویکرد ... بیشتر روان‌شناسی گفتمانی، رویکرد تازه‌ای در تحلیل گفتمان است که راه‌های مختلفی را برای فهم پدیده‌های روان‌شناختی مانند شناخت، عاطفه، باورها، هویت، ادراکات و انگیزه‌ها فراهم ساخته است. در حقیقت این رویکرد تازه رویداد‌های روان‌شناختی را از منظر و چشم‌انداز رویدادی اجتماعی و فرهنگی برآمده از زبان مورد بررسی قرار داده است و تحلیل گفتمان را به عنوان روش مطالعۀ زبان‌شناسانه انتخاب کرده است. خشونت زبانی از موضوعاتی است که در روان‌شناسی گفتمانی بدان پرداخته می‌شود. مقالۀ حاضر با هدف گفتمان‌کاوی مفهوم خشونت زبانی که شامل خشونت کلامی و خشونت غیرکلامی است در رمان «زینه» بر اساس رهیافت مالکین (۲۰۰۰) به نگارش درآمده است و با بهره‌گیری از روش تحلیل انتقادی گفتمان به بررسی سطوح واژگانی، دستوری و بلاغی در رمان مذکور پرداخته است. بر این اساس، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که «خشونت زبانی» گفتمان اصلی در این رمان است و در ارتباط تنگاتنگی با سطوح زبانی از جمله ضمایر، صفات، استفهام و استعاره است که در هنگام قوع آن، بار روانی اجتماعی خاصی می‌گیرند و به واسطۀ آن، شخصیت‌های محوری داستان، تبدیل به نوع تهاجمی می‌شوند که شخصیت‌های فرعی داستان را به صورت کاراکتری فرودست و قربانی قرار می‌دهند. در حقیقت، زبان قدرت، نیروی مستقلی دارد که چارچوب عمل و تفکر گوینده را در داستان معین می‌کند

شعر جواهری از منظر تحلیل ساختاری (بررسی موردی دو قصیده دینی شاعر)

نرگس انصاری؛ طیبه سیفی

دوره 6، شماره 2 ، بهمن 1393، ، صفحه 49-70

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.54194

چکیده

امروزه روشن شده است که ادبیات، رویدادی است که در متن زبان جنبة پیدایی به خود میگیرد؛ چرا که زبان به ادبیات شکل میدهد و بدان هویت میبخشد. در واقع زبان یک نظام آوایی، دستوری و واژگانی برای بیان اندیشه ... بیشتر امروزه روشن شده است که ادبیات، رویدادی است که در متن زبان جنبة پیدایی به خود میگیرد؛ چرا که زبان به ادبیات شکل میدهد و بدان هویت میبخشد. در واقع زبان یک نظام آوایی، دستوری و واژگانی برای بیان اندیشه و احساس است. با مطرح شدن مکتب صورتگرایی و پس از آن ساختگرایی، ناقدان بر این عقیده شدند که اثر ادبی را بدون هرگونه پیش زمینه‌ای باید نگریست و در نقد و تحلیل متن ادبی، باید تنها به خود اثر پرداخت، نه به حوزه‌های بیرون از قلمرو ادبیات. بر این اساس، مقالة حاضر ضمن روشن کردن شیوة تحلیل ساختاری- که جزئی از تحلیل زبانشناسی است -به صورت نظری در آثار منظوم، ‌با پیاده کردن این نظریة علمی بر دو قصیدة برجستة شاعر معاصر عراقی محمد مهدی جواهری، به دنبال کشف ساخت مشترک و در نتیجه ویژگی‌های زبانی شاعر است، هرچند رسیدن به ساخت مشترک و ثابت، با تحلیل مجموعهای وسیع از آثار، ممکن خواهد بود. برخی از یافته های پژوهش، حاکی از آن است که وزن و بحر در هر دو قصیده با مفهوم و محتوای آنها هماهنگ است، هم حروفی و هم آوایی اندک در این دو قصیده، باعث ضعف موسیقی درونی آنها شده است. پس، از یک سو ساختار واژگانی و کلمات محوری در دو قصیده به خوبی در خدمت اندیشه و عاطفة شاعر قرار گرفته و از سوی دیگر، هنجارگریزی و آشناییزدایی، موجب برجستهسازی زبان شعری هر دو قصیده شده است.

خوانش انتقادی تقابل های پسا استعماری در رمان «الربیع و الخریف» اثر حنا مینه (با نگاهی بر شرق‌شناسی ادوارد سعید)

علی کریمی نیا؛ مریم جلیلیان

دوره 14، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 49-69

https://doi.org/10.22059/jalit.2022.335444.612486

چکیده

نقد پسا استعماری با بررسی رابطۀ تقابلی استعمارگر و استعمار زده، به واکاوی شیوههای تأثیر امپریالیسم بر ادبیات میپردازد. مهمترین ویژگی این رویکرد، نقد و تغییر اندیشههای استعماری است، و منتقدان ... بیشتر نقد پسا استعماری با بررسی رابطۀ تقابلی استعمارگر و استعمار زده، به واکاوی شیوههای تأثیر امپریالیسم بر ادبیات میپردازد. مهمترین ویژگی این رویکرد، نقد و تغییر اندیشههای استعماری است، و منتقدان پسا استعماری در تلاشاند که به خوانش یک‌جانبه گفتمان استعماری پایان دهند. یکی از ارکان اصلی نقد پسا استعماری، کتاب شرقشناسی «ادوارد سعید» است که به وضعیت استعمار زده و عملکرد استعمارگر از منظری متفاوت میپردازد. سعید معتقد است که شرقشناسان به جای بررسی خود واقعی شرق، تصـویری تقلـیل یافته و جعلی از آن ارائه میدهند. بدین ترتیب او در قالب یک شرقشناسی وارونه، این الگوبرداری غلط را تغییر داده و شرق را به گونهای دیگر معرفی میکند. «حنا مینه» رماننویس سوری، در بیشتر آثار خود رویکردی سیاسی داشته و محور اصلی آثار او مبارزه با استعمار و پیامدهای آن است. او رمان الربیع و الخریف را در همین راستا به رشتۀ تحریر درآورده است. حنا مینه در این اثر چندلایه، پس از توصیف چالشهای زندگی در غرب برای مهاجران شرقی، و به‌ویژه در بعد فرهنگی، از منظر یک استعمار زده به بازخوانی مناسبات میان مهاجر استعمار زده و استعمارگر میپردازد و گفتمان استعماری را به چالش میکشد. پژوهش حاضر میکوشد تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی مؤلفههای تقابلی نقد پسا استعماری نظیر شرق و غرب، خود و دیگری، مرد شرقی و زن غربی و در نهایت فرادست و فرودست را در رمان مذکور، بر اساس نقطه نظرات ادوارد سعید واکاوی نماید. نتایج این پژوهش حاکی از نقش محوری تقابل شرق/غرب و مؤلفۀ جنسیت در این اثر و تلاشهای نشأت ‌گرفته از انتقادات جدی حنا مینه بر هژمونی غرب، در جهت بازبینی و وارونهسازی انگارههای تقابلی در شرقشناسی غربی است.

واکاوی سازوکارهای دفاعی درداستان «عیناک قدری» اثر غاده السمان

حسین ناظری؛ زهرا حقایقی؛ سیده زهرا مکی

دوره 15، شماره 2 ، خرداد 1402، ، صفحه 49-67

https://doi.org/10.22059/jalit.2022.347614.612579

چکیده

غاغادة السمان نویسنده نام آشنای سوری الاصل که در بیشتر آثار خویش به موضوع زن وحقوق وی می‌پردازد و عیناک قدری نخسین داستان در مجموعه‌ای باهمین نام، که از نادیده شدن حقوق زنان در جامعه سخن می‌گوید و همین ... بیشتر غاغادة السمان نویسنده نام آشنای سوری الاصل که در بیشتر آثار خویش به موضوع زن وحقوق وی می‌پردازد و عیناک قدری نخسین داستان در مجموعه‌ای باهمین نام، که از نادیده شدن حقوق زنان در جامعه سخن می‌گوید و همین امر ضرورت بررسی نگاه نویسندگان زن عرب زبان را از منظرهای مختلف می‌طلبد و نقد روان‌شناختی یکی از حوزه‌های جدید نقد ادبی به شمار می‌رود که ناقد در آن با تکیه بر اصول و مبانی روان‌شناسی، محرّک‌ها و هیجانات روحی و عوامل مؤثر بر آفرینش یک اثر ادبی را مورد بررسی قرار می‌دهد نظر به اینکه روان انسان به طور ناآگاهانه یا آگاهانه از ابزارهای مختلفی برای کنترل اضطراب و رسیدن به آرامش استفاده می‌کند که به آنها ساز و کارهای دفاعی می‌گویند. هدف از این پژوهش،بررسی جلوه های مکانیسم دفاعی نظریۀ فروید در داستان عیناک قدری است تا با واکاوی کشکمش‌های درونی، ذهنی و رفتاری شخصیت اصلی، ژرف ساختی عمیق از مشکلات دنیای زنان ارائه گردد. در این جستار با شیوه توصیف و تحلیل و با رویکرد متن محور و بر بنیان نظریه مکانیسم دفاعی فروید، این داستان مورد بررسی قرار گرفته است. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد غاده السمان با شخصیت‌پردازی قوی در داستان عیناک قدری موفق شده چگونگی به کارگیری این سازوکارها را توسط طلعت به عنوان شخصیت اصلی با کاربست شیوه‌های نوین ارائۀ داستان که بر پایۀ توصیف شخصیت و حالات ذهنی او ترسیم نماید. شخصیت اصلی داستان در رویارویی با واقعیت جامعۀ مردسالارانه، جهت کاهش اضطراب‌های درونی خود از مکانیسم‌های دفاعی استفاده می‌کند و سازوکار سرکوب و انکار پررنگ ترین مکانیسم در این داستان است که شخصیت اصلی در راستای کسب فرامن به آن روی آورده است.

پیدایش شعر آزاد عربی و ویژگی‌های آن

علی پیرانی¬شال

دوره 3، شماره 2 ، آبان 1390، ، صفحه 51-62

چکیده

شعر آزاد به عنوان راهکاری نوین برای به تصویرکشیدن احساسات شعرا از اهمیت به سزایی برخوردار است. میان ناقدان، اختلاف دیدگاه فراوانی دربارة تاریخ دقیق پیدایش آن و عیب‌ها و برتری‌های آن در مقایسه با شعر ... بیشتر شعر آزاد به عنوان راهکاری نوین برای به تصویرکشیدن احساسات شعرا از اهمیت به سزایی برخوردار است. میان ناقدان، اختلاف دیدگاه فراوانی دربارة تاریخ دقیق پیدایش آن و عیب‌ها و برتری‌های آن در مقایسه با شعر سنتی وجود دارد. برخی عقیده دارند شعر آزاد زبان عربی ریشه در موشح- نوعی شعر عامیانه که در آندلس پیدا شد- دارد. عده‌ای دیگر معتقدند ریشة شعر آزاد به «بند»- اگرچه پیدایش دقیق بند نیز مشخص نیست- می‌رسد، چون شاعر هم در بند و هم در شعر آزاد اختیار دارد که تفعیله‌های شعر را برحسب مفهوم مورد نظر خویش کم و زیاد کند. دستة سوم ناقدان بر این عقیده‌اند که شاعران مهجر منادی تغییر و تحول در شعر عرب از لحاظ مفهوم و وزن و بحرهای عروضی می‌باشند. به هرحال همة تلاش‌ها به شعر مشهور «الکولیرا» خانم دکتر نازک‌الملائکه شاعرة معاصر عراقی و یا قصیدة «هل کان حُبّاً» دیگر شاعر معاصر عراقی یعنی بدر شاکر السیاب منتهی می‌شود و این دو به عنوان پیشگامان شعر آزاد عربی مطرح می‌شوند، برخی نازک الملائکة را به عنوان نخستین پیشگام و دسته‌ای دیگر بدر را اولین سرایندة شعر آزاد عربی به شمار می‌آورند. از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر آزاد عربی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: قدرت شاعر در کوتاه و بلندی مصراع‌ها و آزادی خیال، وحدت و هماهنگی ساختمان، شایستگی برای نقل آثار عربی.

موتیف استدعاء الشخصیات التراثیة فی شعر یـحیى السماوی

رسول بلاوی؛ علی خضری؛ مرضیة آباد

دوره 6، شماره 1 ، تیر 1393، ، صفحه 51-70

https://doi.org/10.22059/jalit.2014.52023

چکیده

یعد الـموتیف فی الشعر من الظواهر التی تستخدم لفهم النص الأدبی؛ ولا یقوم فقط على مجرد التکرار فی السیاق الشعری، بل ما یترکه هذا التکرار من أثر انفعالی فی نفس الـمتلقی. وقد حاول الشاعر العراقی یـحیى السماوی ... بیشتر

تحلیل الشخصیات الرئیسة للمرأة فی روایة «الکلب والشتاء الطویل» لشهرنوش بارسی بور وروایة «الوجوه فی الزحام» لفاطمة یوسف العلی فی ضوء نظریة التفاعل الرمزی

محمود حیدری؛ مینا خوبانیان

دوره 14، شماره 4 ، بهمن 1401، ، صفحه 51-69

https://doi.org/10.22059/jalit.2023.330317.612447

چکیده

تدرس نظریة التفاعل الرمزی أعمال وأنشطة الناس فی التعامل مع الظواهر الاجتماعیة. یعد التحقیق فی تنمیة الشخصیة بناءً على الإجراءات الفردیة أحد الموضوعات الرئیسة لهذه النظریة. یعتقد مؤسسو هذه النظریة (جورج ... بیشتر تدرس نظریة التفاعل الرمزی أعمال وأنشطة الناس فی التعامل مع الظواهر الاجتماعیة. یعد التحقیق فی تنمیة الشخصیة بناءً على الإجراءات الفردیة أحد الموضوعات الرئیسة لهذه النظریة. یعتقد مؤسسو هذه النظریة (جورج هربرت مید وهربرت بلومر) أن التحلیل السلوکی یجب أن یقوم على "الفعل الاجتماعی"، لأن "الذات" تتشکل فی التواصل مع المجتمع، مؤکدین على العلاقة ذات الاتجاهین بین الفرد والمجتمع. تدرس المقالة ، شخصیة المرأة ودینامیاتها وأدوارها الجندریة (الأدوار الاجتماعیة بناءً على الجنس)، فی الأدب الروائی بناءً على هذه النظریة، ولهذا الغرض تستخدم لتحلیل الشخصیات، أربعة مکونات: مفهوم الذات والسمات السلوکیة وأنماط العلاقات وموقع الشخصیات فی هرم السلطة. انتهج البحث منهج تحلیل المحتوى النوعی بمقاربة تطبیقیة لمجتمعی إیران والکویت، وعیّنة التحلیل هی روایة الکلب والشتاء الطویل (سگ و زمستان بلند) لشهرنوش بارسی بور والوجوه فی الزحام لفاطمة یوسف العلی. أظهرت نتائج البحث أنّ الشخصیتین الرئیستین فی هاتین الروایتین؛ حوری وأحلام، وُضعتا ضمن فئة النساء الحدیثات حسب المکونات السابقة. إنهما ترفضان قبول التقالید حول الجنس بین الرجل والمرأة وتسعیان إلى إعادة تعریفه وجمیع التعریفات المتعلقة به. کما أن هذه الشخصیات الملهمة تعتبر نفسها نساء قادرات یستخدمن قدراتهن لتحقیق هدف المساواة بین الجنسین وإعمال حقوق المرأة، ویمتلکن خصائص مثل: عدم الخضوع، کسر التقالید، النشاط الجنسی، الشجاعة، إلخ.، متبعاتٍ مجموعةً من أنماط التواصل بین الذکور والإناث. وفقًا لتقییم هذا البحث، فإن النساء اللواتی یتمتعن بخصائص أنثویة أو یتبعن أنماط اتصال لیست أنثویة حصریًا ویعتبرن أنفسهن أفرادًا قادرات یتم تضمینهن فی مجموعة النساء الحدیثات

دراسة الاستعارات الأنطولوجیة الإدراکیة فی أدعیة الصحیفة السجّادیة فی ضوء نظریة لایکوف وجونسون

محمودرضا توکلی محمدی؛ محمد راضی جدوع الجحیشی

دوره 16، شماره 3 ، مهر 1403، ، صفحه 53-79

https://doi.org/10.22059/jalit.2024.367576.612750

چکیده

تعدّ نظریة الاستعارة الإدراکیة من المباحث الحدیثة فی علم اللسانیات والتی أخرجها منظریها «جورج لایکوف ومارک جونسون» من إطارها اللغوی إلى الحقل المعرفی التصوری، بحیث تعتبر حاضرة فی نواحی «التفکیر ... بیشتر تعدّ نظریة الاستعارة الإدراکیة من المباحث الحدیثة فی علم اللسانیات والتی أخرجها منظریها «جورج لایکوف ومارک جونسون» من إطارها اللغوی إلى الحقل المعرفی التصوری، بحیث تعتبر حاضرة فی نواحی «التفکیر الذهنی» فی کافة مجالات الحیاة الاعتیادیة، لایکوف وجونسون یعتقدان بأنّ الاستعارة لیست للزخرفة أو للتزیین أو أنهّا ظاهرة لغویة متعلقة بلغة الشعر، وإنّما هی ظاهرة فکریة متعلقة بنسقنا التصوری، ملازمة لحیاتنا الاعتیادیة التی نعیشها، لانکاد ندرکها فی معظم الأحیان وأنّها جزء هام من انفعالاتنا وسلوکنا وتجاربنا من حیث طبیعتها الاستعاریة. من أهم مبانی النظریة هذه، مفهوم «المخططات التصوریة». ویعدّ ذلک ظاهرة عقلیّة، تمکن من إدراک کثیر من التجارب الفکریة والمفاهیم الأساسیة مثل الثقة بالله، والشعور بالإثم والوجل والخضوع والطمأنینة ومن ثمّ التجارب المحسوسة عن طریق الاستعارة. لعبت الصحیفة السجادیة دوراً مهماً فی توظیف الاستعارة ویعود ذلک لانفتاحها على سیرورة لا نهائیة، وعنها تنتج سلسلة تفسیریة متنوعة، ومن ثمّ یختلف تفسیر الاستعارة بحسب المضامین المعرفیة التی ینطلق القارئ منها، بحیث تلعب الأدعیة دوراً مرکزیاً عن طریق التفاعل الکامن. تعرّض المقال لقراءة بعض المخططات التصوریة فی الاستعارات الأنطولوجیة وتحلیلها فی الصحیفة السجادیة فی ضوء نظریة لایکوف وجونسون بهدف تبیین الدلالات الضمنیة والجمالیة، والتی توضح للمتلقی کیفیة حصوله على التجارب الدینیة معتمداً فی ذلک على المنهج التحلیلی الوصفی والمستنبط منه أنّ المفاهیم القرآنیة فی ثقافة الإمام ع استعاریة فی الجوهر، والتجارب المادیة کالاحتواء والتوازن وغیرها تشکّل جوهر المفاهیم التی یعتمدها الإمام ویکشف ذلک عن مدى تجسّد فلسفة الأخلاق لدیه، ویعود ذلک إلى حقیقة نقل المجردات من حیز اللاوجود إلى حیز الوجود والکینونة أسهل فی الفهم، وأقرب إلى الإدراک، حیث تمنح المجتمع إدراکاً لما یتّجه إلیه الإمام السجاد ع مذهباً وثقافةً، إضافة للاتساع فی الفهم

بررسی و تحلیل عنصر پیرنگ در رمان«الطریق الطویل» اثر نجیب‌الکیلانی

زهرا افضلی؛ مهری خیری¬زاده

دوره 3، شماره 3 ، بهمن 1390، ، صفحه 55-82

چکیده

در عصر حاضر ادبیات داستانی بلحاظ طرح مهمترین و ریشه‌ای‌ترین مسائل مربوط به انسان و نیز میزان تأثیرگذاری و جلب خواننده اعتبار فوق‌العاده‌ای را بدست آورده است؛ همین امر موجب اقبال و اهتمام جدی ناقدان ... بیشتر در عصر حاضر ادبیات داستانی بلحاظ طرح مهمترین و ریشه‌ای‌ترین مسائل مربوط به انسان و نیز میزان تأثیرگذاری و جلب خواننده اعتبار فوق‌العاده‌ای را بدست آورده است؛ همین امر موجب اقبال و اهتمام جدی ناقدان و صاحبنظران جهت نقد و تحلیل اجزا و عناصر تشکیل‌دهندة آن از زوایای مختلف شده است. داستان معاصر براساس معیارهای علمی و قواعد معینی به نگارش درآمده و دارای اجزا و عناصر گوناگونی است. عنصر پیرنگ یا طرح یکی از مهمترین عناصر داستان بشمار میرود. درحقیقت این عنصر بمنزله چارچوب و اسکلت داستان است که شش عنصر گره‌افکنی، کشمکش، هول و ولا، بحران، نقطة اوج و گره‌گشایی را در بر می‌گیرد. نقد عنصر مذکور جهت پرده برداشتن ازلایه‌های ساختار کلی داستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این پژوهش عنصر پیرنگ در رمان الطریق الطویل اثر نجیب الکیلانی نویسندة برجسته معاصر مصری مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. نویسنده در رمان یادشده با بکارگیری تعدادی حادثه که بین آنها رابطة علی معلولی برقرار است به طراحی این عنصر پرداخته و با ایجاد دو موقعیت دشوار هریک از اجزای شش‌گانه آن را در جایگاه خود قرار داده و به رمان هماهنگی و انسجام خاصی بخشیده است و بر همین اساس استنتاج می‌شود که رمان الطریق الطویل به دلیل تبحر و مهارت نویسنده در طراحی عنصر پیرنگ از اعتبار هنری و ارزش فنی بالایی برخوردار است.

الدور الوظیفی لـ «لیس» و «لایکون»فی الدرس النحوی

محمد ابراهیم خلیفه شوشتری؛ زهرا خدائی

دوره 4، شماره 2 ، مرداد 1391، ، صفحه 57-72

https://doi.org/10.22059/jalit.2012.30308

چکیده

تُستعمل کلمتا (لیس) و (لایکون) فی اللغة العربیة بصور مختلفة، و مازال بعضها غیر معروف عند کثیر من الباحثین. فمن الأمثلة علی ذلک، استعمالُ (لیس) فعلاً تاماً متصرفاً موجباً، و مثل هذه الظاهرة اللغویة جدیرة ... بیشتر

مولفه های پسااستعماری در رمان " الطریق الی الشمس شرق - غرب " نوشته ی عبدالکریم ناصیف

جواد اصغری؛ سیمین غلامی

دوره 10، شماره 2 ، دی 1397، ، صفحه 21-40

https://doi.org/10.22059/jalit.2018.201467.611425

چکیده

یکی از رویکردهای ادبیات تطبیقی و مطالعات فرهنگی نقد پسااستعماری است که نتایج استعمار در متون ادبی را تحلیل و به کشف مولّفههای پسااستعماری در ادبیات می پردازد. این نقد یکی از موضوعاتی است که توجه ... بیشتر یکی از رویکردهای ادبیات تطبیقی و مطالعات فرهنگی نقد پسااستعماری است که نتایج استعمار در متون ادبی را تحلیل و به کشف مولّفههای پسااستعماری در ادبیات می پردازد. این نقد یکی از موضوعاتی است که توجه ناقدان را در قرن بیستم به خود جلب کرده است. عبدالکریم ناصیف از نویسندگان معاصر توانمند سوری است که برای مخاطب ایرانی ناآشناست. وی با نگارش کتاب «راه خورشید» کوشیده است، موضوع مبارزه با استعمار را سر لوحة کار خویش قرار دهد. از آنجا که این نویسنده پیامدهای استعمار سوریه در زمان اشغال توسط فرانسویها را در این رمان به تصویر میکشد. بررسی کتاب وی حائز اهمیت میباشد. وی دیدگاههای قابل تامّلی دربارة استقلال سرزمین با حفظ ارزشهای دینی و سنّتی، بیداری جهان عرب، مبارزة یک ملّت برای آزادی به موازات ماجرایی عاشقانه مطرح میکند. پژوهش پیش رو در حوزة این رهیافت نقدی میکوشد تا به واکاوی مولّفههای پسااستعماری از قبیل شرق شناسی، اروپامحوری، دیگری و فرودست با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی در این رمان بپردازد. نتیجة بحث نشان میدهد که چگونه نویسنده با روی آوردن به دیدگاه ضد استعماری توانسته تاثیرات و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی استعمار در خاورمیانه به ویژه در کشور سوریه را با بهره گیری از روایتی چند لایه توصیف کند و در حیات بخشیدن به سنّتهای فرهنگی و ملّی آنها به ایفای نقش بپردازد. میتوان گفت که مؤلّفة پسااستعماری شرق‌شناسی در این رمان نمود برجستهای دارد. در واقع، نویسنده با پر رنگ جلوه دادن شرق به عنوان مؤلّفة پسااستعماری و عنصر مکان در این رمان تقابل دو فرهنگ شرق و غرب را نشان میدهد.

تراگونگی محتوای رمان فرانکشتاین فی بغداد احمد سعداوی در تطبیق با فرانکنشتاین مری شلی

صدیقه حسینی؛ مهین حاجی زاده؛ حمید ولی زاده

دوره 12، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 23-46

https://doi.org/10.22059/jalit.2019.268460.611985

چکیده

بیش‌متنیت بر هر گونه رابطة برگرفتگی یا اقتباس دلالت دارد؛ بنابراین این اصطلاح در ادبیات بیانگر نوعی از روابط میان متون می‌باشد.رمان فرانکشتاین فی بغداد (2013) احمد سعداوی تحت تأثیر رمان فرانکنشتاین (۱۸۱۸) ... بیشتر بیش‌متنیت بر هر گونه رابطة برگرفتگی یا اقتباس دلالت دارد؛ بنابراین این اصطلاح در ادبیات بیانگر نوعی از روابط میان متون می‌باشد.رمان فرانکشتاین فی بغداد (2013) احمد سعداوی تحت تأثیر رمان فرانکنشتاین (۱۸۱۸) مری شلی نوشته شده است که نشانه‌های لایه‌های پاک‌شدة پیش‌متن شلی در بیش‌متن سعداوی دیده‌ می‌شود. همین امر، رابطة بیش‌متنیت یعنی دیده شدن لایه‌های متن تأثیر‌گذار در لابه‌لای متن تأثیر‌پذیر را سبب می‌گردد. این روند از طریق تغییری هدفمند در بیش‌متن اتفاق می‌افتد که تراگونگی نام دارد و از تقلید به دور است. تغییر و گسترش معنا در بیش‌متن از طریق جایگشت انجام شده است که نوعی تغییر جدی در پیش‌متن می‌باشد، اما می‌توان برخی روابط پارودیک و دگرپوشی یعنی طنز به قصد تخریب پیش‌متن را در این رمان مشاهده نمود که البته شامل کل رابطة بیش‌متنیت نمی‌گردد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی رابطة تراگونگی در برخی ویژگی‌های محتوایی این دو رمان و تغییرات ایجاد شده در محتوای بیش‌متن از نوع جایگشت می‌پردازد. جایگشت بدون این که به تفسیر رمان مری شلی بپردازد به تغییر جدی در ابعاد مختلف آن دست می‌زند. عنوان، اسامی، مکان‌ها، مضمون، نمادها، زبان و دین و اعتقادات از جمله مواردی هستند که دچار تراجایی در متن درجة دوم یعنی رمان سعداوی می‌شوند. این جایگشت، حضور شبح‌وار فرانکشتاین و فضای حاکم بر بیش‌متن را توجیه می‌کند که چگونه گذشته با حضور خود باعث غیاب معنا می‌شود.

معرفی، تحلیل و بررسی نسخة خطی شرح المفصل عزالدین عبدالعزیز کاشی

محمدابراهیم خلیفه شوشتری؛ رقیه خرمی

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 37-54

https://doi.org/10.22059/jalit.2017.204773.611453

چکیده

نسخة شرح المفصل کاشی به زبان عربی برجای مانده از قرن 7 و 8 هجری است که نویسنده در آن با نثری روان و به گونهای علمی و دقیق به شرح کتاب المفصل زمخشری پرداخته است. این نسخه سرشار از نقلقولها و نظرات ... بیشتر

بررسی مؤلّفه های سبک ساز در شعر «تحوّلات العاشق» ادونیس

علی نظری؛ سید محمود میرزایی الحسینی؛ مهران نجفی حاجیور

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1397، ، صفحه 37-54

https://doi.org/10.22059/jalit.2018.211434.611503

چکیده

مجموعة شعری تحوّلات العاشق، اثر ادونیس شاعر نامآشنا و معاصر عرب است. در این مقاله با تکیه بر روش استقرایی مبتنی بر توصیف و تحلیل، به تبیین مؤلفههای سبکی تحوّلات العاشق در لایههای مختلف ادبی ... بیشتر

آسیب‌شناسی استشهادات معجم العین خلیل بن احمد فراهیدی (با رویکرد به شواهد شعری)

بهرام امانی چاکلی

دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1396، ، صفحه 39-52

https://doi.org/10.22059/jalit.2017.117051.611223

چکیده

معجم العین خلیل بن أحمد فراهیدی(100 ـ 170 ه. ق) از منابع لغوی مهم دورههای نخستین اسلامی است. بررسی چگونگی استنادات و استشهادات این کتاب بهویژه استشهادات شعری بسیار مهم است. هدف از این پژوهش ارزیابی این ... بیشتر

بازتاب باورهای عامیانه در دیوان متنبی

حدیث شیخ اسدی؛ صادق سیاحی؛ حسن دادخواه تهرانی

دوره 12، شماره 4 ، اسفند 1399، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jalit.2019.233517.611721

چکیده

باورها یکی از مهم‌ترین عناصر تصویرسازی و مضمون‌آفرینی‌های شاعرانه است. ادبیات عامه چون آیینه‌ای است که از رهگذر ضرب المثل‌ها، قصه‌ها، اساطیر، ترانه‌ها و آداب و رسوم آن می‌توان ویژگی‌های روحی یک ... بیشتر باورها یکی از مهم‌ترین عناصر تصویرسازی و مضمون‌آفرینی‌های شاعرانه است. ادبیات عامه چون آیینه‌ای است که از رهگذر ضرب المثل‌ها، قصه‌ها، اساطیر، ترانه‌ها و آداب و رسوم آن می‌توان ویژگی‌های روحی یک ملت و پیشینة آن‌ها را شناخت. گاه شاعران، این باورها را چنان زیبا و ظریف به تصویر می‌کشند تا بتوانند به یاری آن‌ها در هویت‌بخشی به شعرشان بهره جویند. در این میان شاعران عصر عباسی همچون متنبی، شریف رضی و مهیار دیلمی توانسته‌اند در پرتو دانش‌های رایج زمانه و آمیختگی آن‌ها با باورهای عامیانه شعر خویش را بارور و زیبا نمایند. احاطة شاعران عصر سوم عباسی به فرهنگ خود و کثرت اشارات آنان به امثال و لغات و اصطلاح عامیانه و بهره‌گیری از فرهنگ اساطیری کهن، باورها و اعتقادات، آداب و رسوم و... زمینه را برای ورود فرهنگ عامه در آثارشان مساعد ساخته است. وجود نمونه‌های بی‌شمار باورها در شعر شاعران عصر عباسی، نشانگر دید واقع‌گرایانة آنان به زندگی و بیانگر ارتباط تنگاتنگ شاعران با مخاطبینشان در حوزة‌ مسائل اجتماعی است. این مقاله با تکیه بر شیوة وصفی-تحلیلی در صدد آن است که باورهای عامیانه‌ای چون اعتقاد به چشم زخم، اشک خونین، اعتقاد مفرط به بخت و سرنوشت و پرداخت فدیه و خون‌بها را دراشعار متنبی بررسی نماید. با درک صحیح باورها، فهم اشعار متنبی بسیار راحت می‌شود و به گوشه‌ای از باورها و اعتقادات مردمی عصر وی نزدیک می‌شویم. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که متنبی با به‌کارگیری بسیاری از این باورهای عامیانه، در غنابخشی به شعر خود موفق بوده است. همچنین، نشان می‌دهد که بهره‌گیری وی ازاین باورها نه تنها از شکوه شخصیت وی نکاسته بلکه زیبایی بلاغی اشعار او را دوچندان نموده است. افزون بر این، بازتاب این باورها در گسترة شعر او بعد جمع‌گرایی و توده‌اندیشی او را نیز نمایان می‌سازد.

تحلیل انواع زمان‌پریشی در داستان کوتاه «حریق ذلک الصیف» غاده السمان بر اساس نظریة زمان ژرار ژنت

سمیره خسروی؛ وحید سبزیان پور

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1399، ، صفحه 43-62

https://doi.org/10.22059/jalit.2019.266412.611974

چکیده

ژرار ژنت، نظریه‌پرداز ساختارگرای فرانسوی، جامع‌ترین بررسی را در باب مبحث زمان خصوصا ناهمخوانی میان زمان روایت و زمان داستان ارائه داده است. پژوهش حاضر سعی دارد داستان کوتاه «حریق ذلک الصیف» غاده ... بیشتر ژرار ژنت، نظریه‌پرداز ساختارگرای فرانسوی، جامع‌ترین بررسی را در باب مبحث زمان خصوصا ناهمخوانی میان زمان روایت و زمان داستان ارائه داده است. پژوهش حاضر سعی دارد داستان کوتاه «حریق ذلک الصیف» غاده السمان را بر مبنای ترتیب زمانی ژرار ژنت مورد بررسی قرار داده، و میزان به کارگیری تکنیک زمان‌پریشی‌ در دو حالت گذشته‌نگر و آینده‌نگر را در این داستان ترسیم کند. فرضیة اصلی این پژوهش این است که داستان السمان، با تداخل زمان‌های سه‌گانه درگیر بوده، با توجه به گسست‌های متعدد زمانی در آن، قابلیت انطباق‌پذیری بر نظریة زمان روایی ژراژ ژنت را دارد. روش پژوهش تحلیلی–توصیفی و بر مبنای واکاوی حرکت زمان و آشفتگی‌های میان زمان داستان و متن استوار است. در پایان مشخص می‌شود نویسنده، با استفاده از تکنیک زمان‌پریشی در دو حالت گذشته‌نگر (درون‌داستانی، برون‌داستانی و مرکب) و آینده‌نگر (درون‌داستانی و برون‌داستانی)، نظام خطی داستان را در هم شکسته است. داستان السمان در لحظهای از زمان حاضر آغاز میشود که درگیریهای درونی و ذهنی شخصیت اصلی به شکل بسیار پررنگی به نمایش درآمده است. در این حالت، وی با نمایش دنیای درونی و آشفتة شخصیت، مخاطب را برای بازخوانی یک داستان پرتحرک، پیچیده و گاه به شدت درگیرانه فرا میخواند. در این میان، زمان‌پریشی گذشته‌نگر ِدرون‌داستانی را برای ترسیم خاطرات تلخ قهرمان داستان، در باب سقوط کرانة باختری به کار گرفته است، در حالی‌که زمان‌پریشی برون‌داستانی، برای نشان‌دادن غفلت جامعة عرب در برابر رنج آوارگی و تنهایی انسان فلسطینی است و زمان‌پریشی آینده‌نگر (درون‌داستانی و برون‌داستانی) نیز برای به تصویر کشیدن پیش‌بینی‌های قهرمان داستان، نسبت به آیندة جوامع عربی به کار گرفته شده است. با این توضیح که چون داستان حاضر، بر بیان و نمایش خاطرات شخصیت اصلی (راوی) استوار است، استفاده از تکنیک‌گذشته‌نگر درونی بسیار پررنگ‌تر است.

بررسی و تحلیل قصیده «النازلون علی الریح» از محمد علی شمس الدین؛با تکیه بر محور جانشینی و هم‌نشینی

ابوالفضل رضائی؛ زهرا صدریان

دوره 11، شماره 2 ، مهر 1398، ، صفحه 45-65

https://doi.org/10.22059/jalit.2019.266857.611977

چکیده

نظریة محورهای جانشینی وهمنشینی یکی از ابزارهای مهم مطرح در دانش معناشناسی و نقد فرمالیستی است که کارکردی ویژه در کشف معانی درونی در ساختارهای زبانی، به ویژه بررسی ادبیات معاصر و نوگراییهای ادبی ... بیشتر نظریة محورهای جانشینی وهمنشینی یکی از ابزارهای مهم مطرح در دانش معناشناسی و نقد فرمالیستی است که کارکردی ویژه در کشف معانی درونی در ساختارهای زبانی، به ویژه بررسی ادبیات معاصر و نوگراییهای ادبی مؤلفان آن دارد. محمدعلی شمسالدین یکی از شاعران نوگرای معاصر در عرصة ادبیات مقاومت لبنان است که با خلق شیوههای نوین ارتباط میان عناصر کلام، دست به تصویرآفرینیهای زیبا زده است. با توجه به پیچیدگیها و تناسبهای چند لایه در شعر شمسالدین، مقالة حاضر سعی دارد عناصر زیباشناختی در قصیدة «النازلون علی الریح» را با تکیه بر دو محور جانشینی و همنشینی استخراج نماید تا با کشف روابط معنایی نهفته در این اثر ادبی، نمادهای ابتکاری شمسالدین را کشف و میزان ارتباط آن با تاریخ ایران از یک سو، و فرهنگ اسلامی ـ شیعی از سوی دیگر مورد واکاوی قرار دهد. نتیجة بحث نشان میدهد که شمس‌الدین با انتخاب واژگان و ترکیب و تلفیق آنها در محورهای جانشینی و همنشینی، تناسبهای پیچیده و دلپذیری را با استفاده از ایهام تناسب، مراعات نظیر، استعاره و کنایه به وجود آورده است و برای نخستین بار و با استفاده از نمادهای تاریخ ایران، همچون زنوبیا، در کنار نمادهای ابتکاری برگرفته از فرهنگ قرآنی و حماسة کربلا، همچون ریح و ذبح، اوج در همتنیدگی فرهنگ عربی ـ ایرانی ـ اسلامی را به نمایش گذاشته است.

نگاه رمانتیک در تصویر‌پردازی کلاسیک؛ پژوهشی در غزل‌های ابن زیدون

خداداد بحری

دوره 13، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 45-65

https://doi.org/10.22059/jalit.2021.296336.612172

چکیده

مکتب رمانتیسم از معروف‌ترین مکاتب ادبی معاصر است که بر آثار شاعران و نویسندگان کشورهای مختلف جهان تأثیر فراوانی داشته است. بارزترین ویژگی‌های این مکتب ادبی عبارت‌اند از: تعبیر صادقانه از عواطف شخصی ... بیشتر مکتب رمانتیسم از معروف‌ترین مکاتب ادبی معاصر است که بر آثار شاعران و نویسندگان کشورهای مختلف جهان تأثیر فراوانی داشته است. بارزترین ویژگی‌های این مکتب ادبی عبارت‌اند از: تعبیر صادقانه از عواطف شخصی و احساساتی که در ضمیر انسان خطور می‌کند؛ ذاتی‌بودن یا فردگرایی؛ همدلی و یگانگی با طبیعت؛ توجه فراوان به مناظر، به‌خصوص مناظر بکر و وحشی؛ پایبندی به خیال و تصورات؛ تعبیر با استفاده از رمزهای جدید و الهام‌بخش؛ رهایی از وزن و قافیه در حد متعادل؛ بازگشت به آغاز و دوران کودکی؛ حسرت بر ایام گذشته؛ رؤیا، عشق، نومیدی، مرگ‌اندیشی و... . این مکتب هرچند نوظهور است؛ اما به نظر می‌رسد بتوان مضامین مورد تأکید آن را در شعر دوره‌های ادبی پیش از آن نیز یافت. نویسنده در این مقاله قصد دارد با بررسی غزل‌های ابن زیدون که از برجسته‌ترین شاعران اندلس است، به این پرسش‌ها پاسخ گوید: کدام‌یک از مضامینی که امروزه مضامین رمانتیک خوانده می‌شوند، در غزل‌های ابن زیدون وجود دارد؟ تصویرهایی که شاعر برای بیان این مضامین ابداع کرده است، تا چه میزان به ویژگی‌های تصویر‌پردازی‌های مکتب رمانتیسم نزدیک است؟ روش نویسنده برای پاسخ به این پرسش‌ها، روش توصیفی-تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که هرچند مکتب رمانتیسم، مکتبی جدید است؛ اما این مضامین را می‌توان از مصادیق مضامین رمانتیک در شعر ابن زیدون دانست: اندوه فردی ناشی از عشق بدفرجام به ولادۀ دختر مستکفی که علاوه بر رسیدن به هجران، سبب به زندان افتادن وی شد؛ اشتیاق به وطن که گاه در اشعار، آمیخته به یاد محبوب و گاه در اشعار مستقلِ نمودار شده است؛ بازگشت به دوران گذشته، به‌خصوص دورانی که خوشی‌های شاعر در آن رقم خورده است. این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که تصویر‌پردازی‌های شاعر، به‌ویژه توصیف‌های او، در محور عمودی شعر از انسجام کمی برخوردار است؛ اما وی در بسیاری موارد، برای بیان اغراض و احساسات درونی خویش، زبان استعاری را که از ویژگی‌های شعر رمانتیک است، برگزیده است.

المرأة الجاهلیة والحروب القبلیة

مصطفی شیروی خوزانی؛ مهدی ناصری؛ توفیق باوی

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 47-68

https://doi.org/10.22059/jalit.2020.211947.611507

چکیده

إنّ کثرة الحروب القبلیة هی حقیقة لا تُنکر، والآثار التی تُخلّفها هذه الحروب علی المجتمع الإنسانی عامّة، والمرأة خاصة، لا یمکن إغفالها. فلم تحبُّ المرأةُ الجاهلیة - ککل إنسان آخر- الحربَ فطرةً، ولکنّها ... بیشتر إنّ کثرة الحروب القبلیة هی حقیقة لا تُنکر، والآثار التی تُخلّفها هذه الحروب علی المجتمع الإنسانی عامّة، والمرأة خاصة، لا یمکن إغفالها. فلم تحبُّ المرأةُ الجاهلیة - ککل إنسان آخر- الحربَ فطرةً، ولکنّها کانت مُکرهةً علیها، وکانت تعلم أنّها الضحیة الأولی، والمستهدفة الرئیسیة، فهی الّتی ستُسبی، أو تُرمّل إن قُتلَ زوجُها، وهی الّتی علیها البکاء، واللّطم، والنّیاح، والحِداد بسبب فقدان الأحبّة. المرأةُ الجاهلیة کانت تَرَی نفسها ضحیةً لحروبٍ یبعثُها الرّجال، ومن یتضررُ منها، هی وأولادها، ولیس لها إلّا الصبرُ علی مصائب یجلِبونها لها. فأما المجتمع الجاهلی فکان بحدّ ذاته ظالماً للمرأة بأشکال مختلفة، وأهمها هی الحروب القبلیة الکارثیة التی لا تجرّ معها للمرأة إلّا المصائب. ومع أنّ المرأة کانت مکرهة للحرب، إلا أنها کانت ملحّة، ولجوجةً فی الحثّ علیها، وبالنظرة الأولی یتبادرُ للأذهان أنّ المرأة کانت تحبُّ الحربَ وتحثُّ علیها، ولکنّ هُناک أسباباً عِدّة تجُرُّ المرأةَ إلی هذا العناد، واللّجاج، منها؛ فقدان الأعزة، ولا سیّما الزوج، والإخوة، والأولاد، ولکی لا تُسبی، ودوافع أخری التی نذکرها فی هذا المقال. علی کل حال بما أنّ الحروب کانت تضرّ بجمیع جوانب الحیاة الإنسانیة، والمرأة خاصة، فالتعرّف علی آثار تلک الحروب القدیمة علی المرأة شئٌ یستحقّ الدراسة والبحث. فانطلاقا من ذلک تعرّضت هذه المقالة، علی أساس المنهج الوصفی- التحلیلی، لحالة المرأة الجاهلیة فی الحروب القبلیة فتناولت الدواوین الشعریة الجاهلیة، والکتب الأدبیة التی حملت فی طیّاتها أبیاتاً عن المرأة فی ثلاث مراحل: أ. قبل الحرب (ومنها: کراهیة الحرب عند المرأة، ودوافع المرأة للحث علی الحرب، وأخذ الثأر و...) ب. أثناء الحرب (ومنها: الخوف من السبی، والخطابة الحربیة، وإطعام الخیل و...). ج. بعد الحرب والآثار التی تُخلِّفُها هذه الحروب علی حیاتها المعیشیة، والنفسیة، والعقلانیة، حیث تمّ استنتاج هذه الآثار من الوقائع، والحوادث التی ذکرها الشعراء فی أشعارهم. وَأخیرا تَبیَّنَ أنَّ علی الرّغم مِن کراهیة المرأة للحرب، إلا أنها کانت عنیدةً، ولجوجةً فی الحثّ علیها، فَمِن أبرَز دوافع عناد المرأة، وحثّها الرّجال علی الحرب: أخذ الثأر والانتقام، وفقدان الأعزة، ولا سیّما الزوج، والإخوة، والأولاد، وأحیاناً من أجل اکتسابِ الغنائم.

دوره 17 (1404)

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده